In Frankrijk wist Marine Le Pen van Rassemblement National (RN) zich met 23% van de stemmen te plaatsen voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Voor de derde keer in 20 jaar tijd figureert extreemrechts in de tweede stemronde. Hoe zien werknemers deze evolutie aan? Wat voor gevolgen heeft dit voor ons? We spraken met Julien Dohet, politiek secretaris van de BBTK in Luik en auteur van verschillende boeken over extreemrechts en antifascisme.

Marine Le Pen veroverde de tweede plaats in de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen. Hoe verklaar je dit resultaat?

“President Emmanuel Macron heeft extreemrechts niet kunnen stoppen. Zijn beleid van de afgelopen vijf jaar maakte de sociaaleconomische situatie enkel erger. Dit kan alleen maar leiden tot een toenemend protest. Het resultaat? Een verschuiving naar extreemrechts bij de kiezers.”

“Macron rekende erop het duel van 2017 tegen Le Pen over te doen. Hij denkt dit de makkelijkste weg is naar zijn herverkiezing. Maar er is bezorgdheid over kiezers die thuisblijven in de tweede ronde. Dat zou Le Pen de overwinning kunnen bezorgen.”

“We mogen ook het belang van Eric Zemmour en zijn verkiezingscampagne niet verwaarlozen. Hij kreeg 7% van de stemmen. In zijn extreemrechtse discours heeft Zemmour de grenzen wel erg ver verlegd. Hij maakte Le Pen salonfähig. Ze slaagde erin haar imago wat op te poetsen, ook al blijft ze extreemrechts.

En links?

“Jean-Luc Mélenchon deed het erg goed en werd derde, slechts 600.000 stemmen achter Marine Le Pen. Sommigen spreken over een nederlaag als gevolg van de versplintering van links in Frankrijk, maar dat is niet waar. Deze versplintering is niet specifiek voor deze verkiezing, noch voor links. Zo was extreemrechts actief met drie kandidaten: Zemmour, Le Pen en Dupont-Aignan. Interessant in dit verband is dat meer dan een derde van de jongeren tussen 18 en 24 jaar in de eerste ronde voor Jean-Luc Mélenchon stemde.”

“De uitdaging voor links is nu om te slagen in de parlementsverkiezingen, opdat de president niet alle macht in handen krijgt. Het systeem houdt zichzelf in evenwicht als het parlement niet dezelfde kleuren heeft als de uitvoerende macht.”

Waarom is de eventuele verkiezing van Le Pen een gevaar voor de democratie en vrijheid in Frankrijk?

“In tegenstelling tot het gladde imago dat zij zichzelf tracht te geven en dat sommige media haar hebben toegekend, heeft Le Pen een diep rechts discours en programma. In verband met immigratie, democratie, fiscaliteit … Ze is een echt gevaar”

“Om nog maar te zwijgen van de fascistische troepen die zich tot Zemmour hebben gewend voor zijn nog radicalere discours. Zij heeft contact met hen gehouden en zij zullen terugkomen om haar te steunen. Op de verkiezingsavond zelf kan het uit de hand lopen. Haar aanhangers zijn al zeer gewelddadig geweest tijdens de campagne. Ze hebben linkse bijeenkomsten en conferenties aangevallen. Dit extra gevaar is één van de belangrijkste verschillen met Macron.”

Waarom is extreemrechts tegen de vakbonden?

“Extreemrechts is gekant tegen elke vorm van tegenmacht in de samenleving. Dit is het eigenlijke principe van haar bestaan. Aangezien het zogezegd het volk, ‘de natie’, belichaamt, duldt het geen tegenspraak. Maar echte vakbonden zijn een tegenmacht. Ik heb het hier niet over de fake vakbonden die constant deals sluiten met de werkgevers.”

“Extreemrechts is pro-kapitaal en pro-business, het is een bondgenoot van de werkgevers. Ik kan twee voorbeelden geven. In België is er het wetsvoorstel van Vlaams Belang voor een zeer strenge controle op de werkloosheidsuitkeringen. Een ander voorbeeld zijn de aanvallen op de gebouwen van verschillende vakbonden, waaronder het hoofdkantoor van de Italiaanse vakbond CGIL in Rome in oktober vorig jaar.”

Waarom en hoe moeten wij extreemrechts ideeën bestrijden?

“In de eerste plaats moeten we het discours van extreemrechts ontcijferen om te voorkomen dat het wordt genormaliseerd en gebagatelliseerd. Extreemrechts is hetzelfde als vanouds, het is niet veranderd. Maar we moeten ook het politiek discours van andere traditionele partijen aan de kaak stellen. Velen nemen standpunten van extreemrechts uit schrik hun kiezers aan extreemrechts te verliezen. Denk bijvoorbeeld aan MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die verklaarde dat hij meer respect had voor Zemmour dan voor Pécresse.”

“Ten tweede moet extreemrechts blijvend verstoord worden. Een voorbeeld: in februari 2019 wilde Theo Francken, toenmalig N-VA-kamerlid en voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie, zijn boek tegen immigratie voorstellen. Het antifascistisch front en het ABVV organiseerden zich om dit te verhinderen. Met succes.”

“Uiterst rechts surft op de thema’s die voor de linkerzijde zeer dierbaar zijn. Zij beweren dat zij opkomen voor de zwakkeren, voor de arbeiders, voor meer koopkracht. De extreemrechtse groepering Nation wilde in 2021 de Dag van de Arbeid recupereren door in Luik een 1 mei-actie te organiseren. Deze actie werd verhinderd door een mobilisatie van het antifascistisch front. De Dag van de Arbeid moet een sterk symbool blijven van vakbonden en van links.”

In Vlaanderen overweegt volgens de peilingen een kwart om op Vlaams Belang te stemmen. Bestaat dezelfde dreiging in Wallonië en/of Brussel?

“Voorlopig is de situatie in Brussel en Wallonië onder controle, maar er zijn nog twee jaar te gaan tot de volgende verkiezingen. We moeten waakzaam blijven. We moeten voorkomen dat de Vlaams-nationalisten of extreemrechts bondgenoten vinden aan Franstalige zijde om bijvoorbeeld een regeringscoalitie te vormen. Daartoe zijn initiatieven zoals de 8 mei-coalitie interessant. Deze laatste stelt voor om 8 mei, de dag waarop nazi-Duitsland in 1945 werd verslagen, in België tot officiële feestdag uit te roepen. Hierdoor zouden banden ontstaan tussen het noorden en het zuiden van het land, om samen tegen extreemrechts te strijden.”

“Ook de mogelijke gevolgen van de uitslag van de Franse verkiezingen in België mogen niet uit het oog worden verloren. Het Rassemblement National zou zich namelijk kunnen aansluiten bij Waalse extreemrechtse groeperingen om een equivalent in Franstalig België te hebben. Zij zou financiële en logistieke middelen ter beschikking kunnen stellen, met name in het grensgebied met Noord-Frankrijk bijvoorbeeld. Het gevaar is er. Het moet bestreden worden!”

Welke lessen kunnen daaruit worden getrokken voor de volgende verkiezingen in België in 2024?

“Er zijn twee lessen te leren. Wanneer de rechtervleugel beweert extreemrechts tegen te houden en een programma toepast voor de vernietiging van sociale verworvenheden, geeft dit geloofwaardigheid en maakt het de ideeën van extreemrechts aanvaardbaarder. Dat blijkt uit de balans van het presidentschap van Macron (2017-2022). Wanneer links aan de macht zijn kiezers verraadt, leidt dat ook tot ontgoocheling (zie de balans van het presidentschap van François Hollande).”

“De andere les die uit de analyse van het presidentschap van François Hollande kan worden getrokken, is dat de linkse partijen onder druk moeten worden gezet om een echt links programma uit te voeren en oplossingen voor te stellen. In België is de arbeidsdeal, met de aanval op de 8-urige werkdag, een boulevard voor extreemrechts. Links past rechtse maatregelen toe en stelt zijn electorale basis teleur. Links kan weer aan de macht komen door sociaaleconomische kwesties centraal te stellen in de debatten in plaats van identiteitskwesties of institutionele kwesties.”