Het aantal kinderen onder de 15 jaar dat geen sociale bescherming geniet, groeit jaar op jaar wereldwijd. Ondertussen zijn er zo 1,46 miljard kinderen. Dit cijfer komt uit een gezamenlijk rapport van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en UNICEF. Beide organisaties pleiten voor het invoeren van universele sociale bescherming voor kinderen.
Even wat cijfers om te kaderen – en om van te bekomen. Er zijn 2,4 miljard kinderen wereldwijd. Die hebben allemaal een degelijke sociale bescherming nodig. De realiteit is echter helemaal anders. Meer dan 800 miljoen kinderen moeten overleven van minder dan 3 euro per dag, 1,3 miljard kinderen van minder dan 5,20 euro per dag. Meer dan een miljard kinderen leven in meerdere vormen van armoede, zoals geen toegang tot gezondheidszorg, onderwijs en voeding.
Het rapport van de IAO en UNICEF heet ‘Meer dan een miljard redenen: de dringende noodzaak aan universele sociale bescherming voor kinderen’. Eerste vaststelling: de situatie verslechtert. Wereldwijd zijn er tussen 2016 en 2020 nog eens 50 miljoen kinderen van 0 tot 15 jaar bijgekomen die geen toegang hebben tot levensnoodzakelijke sociale bescherming. Zo krijgen ze te maken met armoede, ziekte en slechte voeding. Zonder sociale bescherming stijgt ook het risico op kinderhuwelijken en kinderarbeid.
Regionale verschillen
Nog volgens het rapport is de dekkingsgraad van kinder- en gezinsbijslag in alle regio’s van de wereld gedurende dezelfde periode (2016-2020) gedaald of gestagneerd. Deze daling is het meest uitgesproken in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, waar de dekkingsgraad van 52% naar 41% gedaald is. Hoewel het grootste deel van Azië en Afrika niet door dit fenomeen wordt getroffen, blijft de dekkingsgraad qua sociale bescherming voor kinderen er bijzonder laag: tussen de 11 en 28%, afhankelijk van de regio.
“Kortom: het aantal kinderen neemt toe terwijl het aantal van hen met effectieve dekking afneemt. Daarenboven dragen wereldwijd belangrijke tekorten in de dekkingsgraad van andere sociale diensten bij tot een verslechterd kinderwelzijn. Zo hebben gebreken qua sociale gezondheidszorg een directe invloed op de toegang van kinderen tot gezondheidszorg, en tekortkomingen in de bescherming van de ouders tegen werkloosheid, een effect op het welzijn van kinderen.”
More than a billion reasons:
The urgent need to build universal social protection for children.
COVID heeft de situatie verergerd
Meer dan een miljard kinderen leeft in meerdimensionale armoede; zonder toegang tot voeding, water, onderwijs, gezondheidszorg … De COVID-19-crisis heeft de situatie nog verergerd. “De wereldwijde reactie op de verwoestende gevolgen van de COVID-19-pandemie heeft ons laten zien hoe krachtig sociale bescherming kan zijn. Meer dan 200 landen en gebieden hebben nieuwe programma’s ingevoerd of bestaande programma’s snel aangepast. Dat zijn in totaal ongeveer 4.000 beleidsmaatregelen die de sociale bescherming versterkt hebben en kinderen en gezinnen ondersteund hebben”, zeggen Gilbert Houngbo, directeur-generaal IAO, en Catherine Russell, directeur-generaal van UNICEF.
De hulpmaatregelen waren echter een tijdelijk fenomeen en verdwenen naarmate de noodtoestand omwille van de pandemie evolueerde. “De meeste van deze programma’s waren van korte duur. Terwijl ze langzaamaan afliepen, bleven de behoeften van kinderen en gezinnen toenemen. Tot op de dag van vandaag blijven de economische gevolgen van COVID-19 echter voortduren. De crisis van de levensduurte houdt aan. En de gevolgen van conflicten en de klimaatcrisis – waaraan kinderen zo weinig hebben bijgedragen, maar waarvan zij wel de gevolgen zullen ondergaan – nemen onverbiddelijk toe.”
Meisjes nog minder beschermd
Meisjes en vrouwen zijn onevenredig zwaar getroffen door de crisissen. Ze leven ook vaker in armoede dan jongens en mannen en worden geconfronteerd met meerdere systematische obstakels voor gendergelijkheid”, aldus het verslag. Sociale bescherming heeft ook te maken met gender.
Meisjes en vrouwen zijn onevenredig zwaar getroffen door de crisissen. Ze leven ook vaker in armoede dan jongens en mannen en worden geconfronteerd met meerdere systematische obstakels voor gendergelijkheid”, aldus het verslag. Sociale bescherming heeft ook te maken met gender.
Er is een aangepast beleid nodig om de sociale bescherming gendergevoelig te maken. Daarbij denken we aan maatregelen rond moederschapsverlof, zorgbeleid en ouderschapsverlof. “Wanneer ze op een correcte wijze uitgebouwd wordt, kan sociale bescherming gendergerelateerde armoede verminderen, obstakels helpen overwinnen en een volwaardigere deelname van meisjes en vrouwen aan het economische en sociale leven bevorderen. Ook al neemt de inzet voor gendergevoelige sociale bescherming toe, nog altijd zijn er belangrijke lacunes in de dekkingsgraad, doeltreffendheid en volledigheid, en dan vooral in landen met lage inkomens.”
Armoede en handicap
UNICEF schat dat wereldwijd één op de tien kinderen met een handicap leeft. Het is geen verrassing dat deze kinderen, of diegenen die leven in een gezin met een gehandicapt lid, een nog groter risico op armoede lopen. “Gezinnen van kinderen met een handicap moeten ook het hoofd bieden aan de hogere kosten omwille van de hulp en zorg die nodig zijn. De bijkomende verantwoordelijkheden qua zorg thuis, betekenen vaak dat de nood aan hulp groter is, en de inkomsten lager. Wanneer de nodige diensten en zorg aan huis niet beschikbaar en toegankelijk zijn, moeten gezinnen vaak beslissingen nemen over de zorg voor het gehandicapte gezinslid. Dit betekent het opgeven van economische activiteiten of scholing, en dus van toekomstige inkomsten.”
Sociale bescherming
Met ‘sociale bescherming voor kinderen’ worden hier niet enkel mogelijke uitkeringen voor gezinnen of kinderen bedoeld, maar het volledige pakket sociale bescherming dat gezinnen ontvangen, waaronder voordelen voor werkende volwassenen en ouderen, toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, en andere gezinsvriendelijke maatregelen (en sociale diensten). Wanneer er tekorten zijn in dit hele pakket, ondervindt het kind daar ook nadeel van. Door het aanpakken van financiële armoede, kan sociale bescherming het stigma en de uitsluiting voorkomen die zoveel kinderen in armoede meemaken – en de pijn die kan komen van een jeugd waarin je je ‘minder’ voelt.
Universele kinderbescherming
Om deze negatieve trend te keren, roepen de IAO en UNICEF beleidsmakers wereldwijd op om resoluut actie te ondernemen voor universele sociale bescherming voor alle kinderen.
“Nu gezinnen het hoofd moeten bieden aan toenemende economische problemen, voedselonzekerheid, conflicten en klimaatrampen, kunnen universele kinderbijslagen een reddingslijn zijn”, zegt Natalia Winder-Rossi, directeur sociaal beleid en bescherming van UNICEF. “Er moet dringend een versterking, uitbreiding en investeringen komen in sociale beschermingssystemen voor het kind. Deze moeten schokken kunnen opvangen en zo kinderen beschermen tegen armoede, en de veerkracht van de meest kwetsbare gezinnen verbeteren.”
Foto’s: UNICEF / © UNICEF/UN0758140/Shahan / © UNICEF/UN0757346/Rahman
