De sociaaleconomische barometer van het ABVV geeft een overzicht van de economische en sociale gezondheid van het land. Belangrijkste conclusies: de Belgische economie doet het niet slecht; werknemers plukken er helaas niet de vruchten van. Met het oog op de onderhandelingen over een interprofessioneel akkoord (IPA) gaat vakbond ABVV vastbesloten voor méér dan enkel kruimels voor de werknemers.

In tegenstelling tot de vele doemberichten van rechts, stort de economie in ons land helemaal niet in. Verre van. Het economisch rapport voor België oogt niet slecht. De inflatie is gestabiliseerd en er is geen sprake van de loonprijsspiraal waar velen voor waarschuwden.

Wie profiteert?

Algemeen secretaris Bert Engelaar geeft een woordje uitleg. “De economische groei is hier hoger dan in de buurlanden en de eurozone, met uitzondering van Nederland, dat ons net voor is. Andere positieve signalen: de werkloosheid daalt, de werkgelegenheidsgraad stijgt, vooral bij vrouwen en oudere werknemers.”

Is alles rozengeur en maneschijn in België? “Tuurlijk niet”, aldus Engelaar. “Niet iedereen plukt de vruchten van de vrij gunstige economische wind. Bedrijven wel. We zien dat hun winstmarges nog steeds rond de 40 procent liggen, veel hoger dan in de buurlanden. De lonen daarentegen houden geen gelijke tred met de productiviteit op de lange of middellange termijn. Waar gaat het geld naartoe? Naar winsten en naar de beloning van kapitaal.”

IPA-onderhandelingen

Dit jaar onderhandelen vakbonden en werkgeversorganisaties opnieuw, zoals elke twee jaar, over een interprofessioneel akkoord (IPA). Hierin wordt de loonevolutie voor de privésector bepaald. Het IPA is strikt gebonden aan de loonnormwet, de zogenaamde wet van ’96, die in 2017 nog verstrengd werd.

De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven publiceerde het exacte cijfer voor de loonmarge op 3 februari, en kijkt voor de berekening naar de loonevolutie in de ons omringende landen. De marge bedraagt 0% voor 2025 en 2026. Na vier jaar van stilstand op het vlak van lonen ontzegt de loonnormwet de werknemers ook voor de komende twee jaar ieder perspectief om mee de vruchten te plukken van de economische groei. Het ABVV blijft de manier waarop deze “loonhandicap” vandaag berekend wordt betwisten, onder meer omdat er geen rekening wordt gehouden met de miljarden loonsubsidies die de overheid aan bedrijven toekent.

Voor Engelaar is deze marge een doorn in het oog. “De wet van ‘96 legt ons eigenlijk een loonstop op. De productiviteit van werknemers neemt jaar na jaar toe, en toch blijven op deze manier die werknemers met kruimeltjes achter.”

Dat bevestigt de CRB ook zelf. Worden de patronale bijdrageverminderingen en de loonsubsidies wel in rekening gebracht dan blijkt dat we in 2023 een loonvoorsprong hadden van 2,4% ten opzichte van onze buurlanden. Dit levert dus een heel ander beeld dan wat de loonnormwet laat uitschijnen. De lonen in ons land zijn sinds 1996 2,4% minder snel gestegen dan in de buurlanden.

Gezondheid en koopkracht in gevaar

Het gaat werknemers om meer dan koopkracht alleen. Het aantal langdurig zieken en burn-outs gaat in stijgende lijn. Op dit vlak beloven de maatregelen van De Wever en Bouchez weinig goeds, aldus Bert Engelaar.

“Dat duo blijft mikken op meer flexibiliteit, maar minder koopkracht, in het bijzonder voor zij die ’s nachts en tijdens het weekend werken. We kunnen deze sociale achteruitgang onmogelijk aanvaarden. Het zijn opnieuw de mensen die werken of gewerkt hebben die de rekening gepresenteerd krijgen.”

Groeiende ongelijkheid

De ongelijkheid gaat ook verder dan lonen. “Er zijn natuurlijk hoge en lage lonen, maar we zien ook een grotere tweespalt in de toegekende extralegale voordelen. Wie al goed boert krijgt er een salariswagen bij, of een bonus, of aandelenopties en dergelijke. Kortom, hoe hoger je loon, hoe meer je in de watten wordt gelegd met extralegale voordelen.”

“Dit wordt problematisch als je weet dat daarop niet of amper sociale bijdragen worden betaald. De bazen willen de loonsverhogingen beperken, maar willen niet laten raken aan de fiscaliteit van alternatieve verloningsvormen. Tegelijkertijd zien we dat het Belgische minimumloon nog steeds achterloopt bij dat van de buurlanden, ondanks de verbeteringen die we in een vorig IPA hebben onderhandeld.”

Volgens Engelaar “is er dus zeker ruimte voor méér voor werknemers. Al is dit natuurlijk een kwestie van politieke wil. Rechtse politici lijken vandaag niet in te zitten met de loonvoorwaarden en de koopkracht van werknemers, ondanks hun mooie, holle verkiezingsslogans.”

“Wij gaan deze eis voor sociale vooruitgang blijven herhalen. De volgende afspraak is op 13 februari in Brussel, voor méér koopkracht en voor kwalitatieve openbare diensten.”