Flexibiliteit, atypische werktijden, onzekere banen, beperkte toegang tot pensioenen: werknemers en hun gezondheid worden niet gespaard als het van Bart De Wever en Georges-Louis Bouchez afhangt. Toch bestaan er oplossingen, en het ABVV blijft die verdedigen.

De werkweek telt in België normaal gezien maximaal 38 uur. Die regeling dateert al van 2001. Sindsdien is er niets veranderd. “Ondanks de productiviteitsstijging is de werktijd niet verminderd, op enkele uitzonderingen in bepaalde sectoren na”, zegt Giuseppina Desimone, expert van de ABVV-studiedienst. Sinds de jaren ‘70 daalde de gemiddelde werktijd per werknemer in de buurlanden en vergelijkbare economieën met meer dan 25 procent. In België is dat slechts 18 procent.

En hoe zit het met verlofdagen? Het wettelijke minimum is twintig. Ook hier loopt België achter: Spanje heeft er 30, Luxemburg 26, Frankrijk 25 … Opmerkelijk is dat werknemers met een laag inkomen nog minder dan anderen toegang hebben tot extra vrije dagen.

Flexi-wedloop

“In België ligt de flexibiliteit al erg hoog”, zegt Giuseppina Desimone. “Flexibele werkvormen maken snel opgang. In slechts tien jaar tijd steeg het aantal studentenjobs met 75 procent. Deze stijging doet de vraag rijzen naar de onzekerheid waarin studenten zich bevinden en welke impact dit heeft op hun studies. Maar dit heeft ook invloed op de financiering van de sociale zekerheid, aangezien de sociale zekerheidsbijdragen voor flexwerk lager liggen dan die voor reguliere banen.

In België zijn atypische werktijden ook vrij normaal. 550.000 werknemers werken bijvoorbeeld meestal in ploegendienst. Dit is 13,2 procent van alle werknemers. Ook werkt bijna een derde van alle werknemers ’s avonds en/of op zaterdag. Deze oncomfortabele werktijden hebben een impact op de gezondheid van werknemers en op hun gezins- en privéleven.

Onvrijwillig deeltijds

In 2023 werkte een kwart van de werknemers in België deeltijds, vooral vrouwen. In bijna de helft van de gevallen is deeltijds werk onvrijwillig, ofwel omdat werknemers geen voltijds werk vinden, ofwel omdat de job slechts deeltijds wordt aangeboden, ofwel om zorgtaken uit te voeren voor een naaste. Eén van de redenen hiervoor is het gebrek aan kinderopvangplaatsen.

Tijdens de actie van 13 januari op het Brusselse Poelaertplein zei BBTK-delegee Francesca (sector distributie):

“Veel vrouwen werken deeltijds omdat we geen keuze hebben. De variabele uurroosters zijn de norm in onze sector en maken het onmogelijk een andere job erbij te nemen om onze uren aan te vullen. Ik heb zelf 32 jaar moeten wachten op mijn voltijds contract.”

In België bevindt één op 25 werknemers zich in een precaire situatie. Dat zijn er bijna 165.000. Atypische werkvormen dragen hiertoe bij: tijdelijk of deeltijds werk met weinig werkuren, platformwerk, enzovoort.

Balans werk-privé

Een ABVV-enquête bij 14.000 leden in 2024 omschreef een kwart van de respondenten het evenwicht tussen werk en privéleven als moeilijk.

De reden? Veeleisend en vermoeiend werk, lange werkdagen, moeilijke of wisselende uren, afwezigheid van collega’s, een te laag loon in verhouding tot het inkomen dat nodig is voor het gezin, lange reistijd naar en van het werk.

Welzijn en gezondheid

Toegenomen flexibiliteit, atypisch werk, beperktere toegang tot vervroegd pensioen en de moeilijkheid om privé- en beroepsleven te combineren hebben allemaal een impact op de gezondheid en het welzijn op het werk. In 2023 zijn bijna een half miljoen werknemers langdurig ziek (langer dan een jaar), bijna een kwart meer dan vijf jaar eerder. Meer dan een kwart heeft last van psychologische problemen zoals depressie of burn-out. “We hebben maar één gezondheid en die moeten we behouden,” zegt Giuseppina verontwaardigd. “Te veel mensen verliezen die door hun werk.”

De re-integratie van langdurig zieken blijft een maatschappelijk probleem. Tot 2022 konden bedrijven hun langdurig zieke werknemers alleen een re-integratietraject aanbieden en was ontslag alleen mogelijk als het traject mislukte.

Sinds 2022 is ontslag op grond van medische overmacht ook mogelijk. In 2023 werden 22.800 langdurig zieke werknemers opgeroepen om weer aan het werk te gaan. Daarvan was, volgens cijfers van de FOD Werkgelegenheid, amper 18 procent van de langdurig zieken gestart met een re-integratietraject om een passende job te vinden binnen hun bedrijf. Meer dan 80 procent van hen werd ontslagen omwille van ‘medische overmacht’.

(Steeds) langer werken

Volgens een NAR-rapport uit 2023 stopt de helft van de werknemers voor zijn 65ste met werken, vaak vanwege gezondheidsproblemen. Desondanks blijft de wettelijke pensioenleeftijd stijgen: 66 sinds 1 januari 2025 … oplopend tot 67 vanaf 2030. Bovendien wordt de toegang tot het minimumpensioen strenger en verdwijnen de systemen om loopbanen werkbaar te houden. Terwijl er een pensioenbonus is voor wie langer werkt, willen De Wever en Bouchez ook een financiële sanctie invoeren voor wie met vervroegd pensioen gaat.

Het ABVV wil inzetten op …

• Een collectieve arbeidstijdsduurvermindering door de invoering van een vijfde week jaarlijkse vakantie of een 32-urige werkweek met loonbehoud en compenserende aanwerving.
• Dit zou meer mensen aan het werk zetten en zorgen voor een betere levenskwaliteit voor elke werknemer.
• Een einde aan de concurrentie tussen werknemers. Precaire en flexibele vormen van tewerkstelling hebben een weerslag op de financiering van de sociale zekerheid en de openbare diensten, maar ook op de gezondheid van de werknemers. ABVV verdedigt waardig werk voor iedereen.
• Stabiel werk en een fatsoenlijk regelmatig inkomen zodat werk beschermt tegen armoede. Contracten van onbepaalde duur en de mogelijkheid om te onderhandelen over loonsverhogingen.
• Toegang tot opleiding, meer openbare infrastructuur voor kinderopvang (ook opvang van zieke kinderen, naschoolse opvang…) tegen betaalbare prijzen om de toegang tot werk voor iedereen te verzekeren.
• Gezondheidspreventie en veiligheid op het werk. Dit moet een prioriteit worden en werkgevers moeten hun verantwoordelijkheid nemen.
• Een fatsoenlijk pensioen op 65-jarige leeftijd of na 40 jaar loopbaan, en een regeling voor zware beroepen.