Delhaize, Casa, Makro, Lunch Garden, Cora. Wie is morgen aan de beurt?

Op 8 april viel het doek: winkelketen Cora sluit definitief de deuren. 1.800 werknemers en hun gezinnen gaan onzekerheid tegemoet. Een golf van sluitingen, massaal banenverlies, franchising ten koste van de rechten van werknemers, buitensporige flexibiliteit: de handel maakt al tien jaar een diepe crisis door. We spraken met BBTK-voorzitter Myriam Delmée over de toekomst van de sector in België.

Myriam Delmée: “Veel van de grote collectieve ontslagrondes van de afgelopen jaren vielen in de handel. Deze sector heeft het echt moeilijk. En dan hebben we het nog niet eens over alle andere winkels die elke dag sluiten. Dat haalt de krantenkoppen niet, maar elke keer weer verliezen mensen hun baan.”

Zijn hypermarkten een model dat gedoemd is te verdwijnen?

“Zolang ze deel uitmaken van een grote groep, overal actief zijn en de winsten van de ene de verliezen van de andere compenseren, kan het standhouden. Maar hier was het evenwicht zoek en waren de verliezen van Cora te groot in verhouding tot de gerealiseerde winsten.”

Hoe werd de aankondiging van de sluiting van Cora onthaald bij de werknemers?

“Woede, natuurlijk, en veel verdriet. Voor sommigen was er ook een zekere opluchting. Je moet de context zien. Twee jaar geleden kondigde de groep Louis Delhaize aan dat ze zou worden ontmanteld, eerst in Frankrijk, Roemenië en Luxemburg, waar alle Cora-hypermarkten door andere groepen werden overgenomen. Alleen de zeven Belgische winkels en hun magazijn bleven over. Vandaag weten ze tenminste wat hun lot is. De angst voor een faillissement was er wel degelijk.”

Wat zijn vandaag de eisen van de BBTK?

“Als de werknemers kunnen worden vergoed voor de betaling van de sociale verplichtingen, is dat in ieder geval iets dat ze al binnenhalen. We hopen natuurlijk te kunnen onderhandelen over een bijkomend bedrag.”

“We vragen ook om begeleiding, want het gaat hier vaak om mensen die hun hele carrière bij Cora hebben gewerkt. Velen zijn begonnen als student. Ze zijn gespecialiseerd in hun werk, maar hebben opleiding nodig om elders aan de slag te kunnen, of om zich te heroriënteren naar een andere sector.”

“Ten slotte was er met SWT (het vroegere brugpensioen) voor de ouderen een vangnet dat met de nieuwe regering verdwijnt. In het geval van Cora, tot eind 2025 erkend als onderneming in moeilijkheden, vragen we de minister om de leeftijd voor vervroegd pensioen tot eind dit jaar te verlagen, zodat een deel van de ontslagen werknemers met SWT kan.”

De beste arbeidsvoorwaarden in de sector, dankzij het vakbondswerk?

“Ja. In de loop der tijd hebben we goede dingen bereikt. Zoals de vervroegde uittredingen die we hebben bedongen om tegemoet te komen aan de herstructureringen van 2015. Tot dan toe had Cora nog nooit iemand met vervroegd pensioen gestuurd. Ze vonden dat te duur. Dankzij ons zijn 450 mensen met vervroegd pensioen gegaan. We hadden ook contracten van minimaal 28 uur per week bedongen en studentenwerk beperkt.”

“Cora was de Rolls Royce van de arbeidsomstandigheden in de handel, een plek waar het goed werken was. Hoewel er sinds de herstructurering van 2015 wel veel extra inspanningen van hen werden gevraagd, zonder dat daar ooit iets tegenover werd gesteld.”

Maar over het algemeen verliep de sociale dialoog in het bedrijf goed?

“Bij Cora hebben we altijd een echte sociale dialoog gehad. We hebben vaak met de directie gebotst, maar we moeten eerlijk toegeven dat we altijd over alles met hen hebben kunnen praten. Dankzij die dialoog konden we oplossingen vinden voor de mensen op de werkvloer.”

Was dit drama te voorkomen geweest?

“Er waren in ieder geval oplossingen mogelijk geweest waardoor Cora met dezelfde wapens had kunnen strijden als zijn concurrenten. Als de werkgevers – in de hele sector – bijvoorbeeld hadden willen praten over de harmonisatie van de paritaire comités.”

“In de handel hebben we vijf paritaire comités, die gaan van de kleine kruidenier om de hoek tot de werknemer in de hypermarkt. En we hebben franchisenemers die tien winkels hebben. Maar tien winkels die tien verschillende juridische entiteiten zijn … Door die dumping kunnen ze in een paritair comité blijven dat de werknemers minder goed beschermt. Daar staat tegenover dat ze gebruik maken – of zelfs misbruik maken – van zondagwerk.

“BBTK vraagt dat de arbeidsvoorwaarden van al deze “schijnzelfstandigen” worden geharmoniseerd met die van Carrefour, Aldi, enzovoort.”

Welke gevolgen zullen de maatregelen van de nieuwe regering hebben voor deze werknemers?

“De helft van de werknemers bij Cora is ouder dan 45 jaar. 60 procent van hen heeft meer dan 20 jaar anciënniteit. Dat betekent dat zij niet de 35 jaar zullen halen die nodig zijn om niet uitgesloten te worden van de werkloosheid. Zij zullen op het randje van uitsluiting staan.”

“Politici zeggen dat er 100.000 vacatures zijn in de horeca, de dienstensector, enz. Maar ga dat maar eens zeggen tegen de 50-jarige kassierster van Cora die fysiek kapot is, dat ze in de horeca moet gaan werken. Welke werkgever neemt haar in dienst als hij in plaats daarvan twee studenten kan aannemen die hem minder kosten?”

“Bovendien werkt bij Cora 50-60 procent vrouwen. Velen lopen het risico geen recht te hebben op een uitkering, omdat ze een partner hebben. Vrouwen die tot nu toe volledig zelfstandig waren, zullen plotseling extreem afhankelijk worden.”

Verschillende artikelen maken melding van een opkomst van buurtwinkels. Er is een gedragsverandering bij de consument.

Er is onvermijdelijk een gedragsverandering. En voor een deel van de bevolking is boodschappen doen een plezier. Er zijn mensen die geen tijd meer willen besteden aan boodschappen doen en die geen belang hechten aan de prijs. Zij zullen naar buurtwinkels gaan. Het gedrag verschilt ook tussen het platteland en de stad. Mensen in de stad gaan minder gemakkelijk naar hypermarkten, die meestal in de agglomeratie liggen. Ten slotte zijn er ook nog alle mensen die kiezen voor korte ketens.”

De handel telt 500.000 werknemers. Hoe zie jij de toekomst van de sector in België?

“Ik vrees dat we terechtkomen in een sector waar je geen carrière meer kunt maken en niet meer fatsoenlijk van je werk kunt leven. Dat we een sector krijgen zoals in Nederland, waar de helft van de banen wordt ingenomen door studenten en de andere contracten onzekere banen zijn waar je onmogelijk een fatsoenlijk inkomen kunt verdienen. Dat er te veel onzekere contracten zijn, te veel flexibiliteit, te veel polyvalentie of dat het fysiek te zwaar is…”

“In de huidige situatie is het nog steeds een sector waar je na het secundair onderwijs kunt instappen zonder specifieke vaardigheden en zeggen: “Ik ga hier carrière maken, ik ga vooruit”. Want je hebt bijvoorbeeld geen diploma nodig om afdelingshoofd bij Carrefour te worden.”

“Politici zeggen dat iedereen aan het werk moet en dat de tewerkstellingsgraad omhoog moet. Ja, maar dan moet iedereen toegang hebben tot een echte baan. Een baan waarin je gelukkig kunt zijn, carrière kunt maken en waarin je je goed voelt als je thuiskomt.”