Een leefbare planeet moet voorrang krijgen op vernietigende winstlogica. We hebben meer, snellere, ambitieuzere actie nodig in de klimaatstrijd. De vraag is wanneer de werkgevers ook tot dit inzicht komen.

We hebben meer, snellere, ambitieuzere, radicalere actie nodig. En natuurlijk ook meer rechtvaardigheid in het klimaatbeleid. Het is vijf over twaalf, de wetenschappelijke rapporten zijn glashelder. Onder meer daarom organiseerde de federale regering de afgelopen twee jaar een Conferentie voor een Rechtvaardige Transitie, die begin deze maand eindigde met een tweedaagse afsluiter.

Eén zaak werd daarbij opnieuw heel duidelijk: van werkgeverszijde zal het niet komen. Telkens opnieuw zien we dat het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) klimaatactie tegenwerkt en vertraagt, net als zijn tegenhangers in veel andere landen en op Europees niveau. Gedelegeerd bestuurder Pieter Timmermans gaf in een interview in Le Soir in september al aan dat de klimaatdoelstellingen volgens hem “onrealistisch” zijn en dat er dus een afgezwakte doelstelling nodig is. In het interprofessionele “sociaal overleg” komen de klimaatvoorstellen van het VBO met moeite verder dan: “de competitiviteit moet versterkt worden”, en “geef ons een zak geld subsidies zonder enige voorwaarden.”

Rechtvaardigheid en inspraak van werknemers lijken al helemaal taboe voor het VBO. Met de vakbondswereld internationaal pleiten we al lang voor een ‘rechtvaardige transitie’. Werknemers en vakbonden verzetten zich niet tegen een noodzakelijke ecologische transitie. Er zijn geen jobs op een dode planeet, weet je wel. Maar dan moet die transitie wel begeleid worden, moeten er nieuwe, groene jobs gecreëerd worden, moeten arbeidsrechten verzekerd worden, en moeten werknemers zeggenschap krijgen over hun toekomst in een veranderende economie.

Waarom werknemers ook klimaatactivisten moeten zijn

We hebben in juni in Genève op de jaarlijkse conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie, de enige VN-organisatie met vakbonden, werkgevers en overheden, moeten vechten voor duidelijke richtlijnen op vlak van een rechtvaardige transitie. In België is dat gevecht nog moeilijker. Pieter Timmermans zei zelf al eerder dat de transitie “niet rechtvaardig” moet zijn, ze moet “houdbaar” zijn”. Het VBO lijkt allergisch aan inspraak van werknemers.

Op zich verbaast dat allemaal natuurlijk niet. Werknemers zien het in de dagelijkse praktijk voldoende: het grootkapitaal geeft enkel om winsten en dividenden. Noch werknemers, noch het leefmilieu, zijn daarbij een belangrijke bekommernis. Als vakbond moeten we ervoor blijven strijden dat een leefbare planeet voorrang krijgt op de winstlogica.

Werknemers de dupe

De ‘gewone’ werknemers zijn de dupe van de gevolgen van meer klimaatontwrichting. Denken we maar aan de ramp met de Vesder en gelijkaardige taferelen: terwijl vermogenden kunnen verhuizen naar een villa hoog en droog, kunnen gewone werknemers niet zomaar hun woning in overstromingsgevoelig gebied verlaten en in duurdere wijken gaan wonen. Of denk aan de toenemende hittegolven: terwijl vermogenden wel comfortabel in hun villa of kantoor met airco zullen blijven, kan het voor werknemers die buiten of in niet-gekoelde binnenruimtes werken steeds gevaarlijker worden.

“We zitten niet allemaal in ‘hetzelfde schuitje’.
Terwijl de rijken ook bij klimaatchaos veilig op hun luxejacht
kunnen zonnekloppen, zal de rest van de bevolking
moeten proberen te overleven op een gammel vlot.”

Of denk aan de gevolgen van prijsstijgingen. Wanneer de energieprijzen stijgen doordat fossiele brandstoffen duurder worden, zullen vermogenden hun zwembad geen graad minder moeten verwarmen, terwijl sommige laagbetaalde werknemers moeten kiezen tussen voeding en verwarming. Of als de voedseloogsten meer en meer mislukken door extreme weersomstandigheden, zullen rijken geen glas champagne minder moeten drinken, terwijl duurdere voeding voor gewone werknemers wél kan leiden tot financiële problemen.

Meer controle

Ten tweede is er het grote gevaar van een te trage transitie op de werkgelegenheid. We zagen in het verleden al in België en in het buitenland tot welke economische en sociale verwoesting een ongeplande transitie kan leiden, met de sluiting van steenkoolmijnen, staalfabrieken en andere industriële bedrijven.

Krijgen we als vakbonden niet meer grip op het bedrijfsbeleid, dan bestaat het grote gevaar dat industriële multinationals nog een aantal jaar hier blijven, tegelijkertijd al dan niet ‘groene’ subsidies cashen betaald door de belastingbetaler, grote dividenden blijven uitkeren, de arbeidsvoorwaarden onder druk zetten met de grote investeringsnoden van de transitie als vals excuus, en uiteindelijk de fabrieken sluiten en wegtrekken. We moeten als vakbond dus meer controle krijgen op de investeringen op vlak van transitie, op interprofessioneel, sectoraal en bedrijfsniveau.

Een rechtvaardige transitie die de werknemers ten goede komt, een leefbare planeet achterlaat voor de toekomstige generaties, en de ongelijkheid en onzekerheid onder de werknemers terugdringt, het zal een strijdpunt blijven voor de volgende decennia. Het is aan ons om die strijd te winnen op de werkvloer, in de sectoren en op vlak van het beleid van de verschillende overheden. Zonder strijd en activisme zal het niet lukken. Afspraak dus op zondag 3 december op de klimaatmars in Brussel!