De strijd tegen sociale dumping in de transportsector gaat nog lang duren.

// een bijdrage van BTB

Onlangs publiceerde de BTB de nieuwste editie van het Zwartboek Sociale Dumping, een grootschalig onderzoek naar ‘postbusfirma’s’ in de transportsector. Oost-Europese brievenbussen zijn al vele jaren zeer populair bij Belgische transportbedrijven. Ze richten een bedrijfje op in een land met lage lonen. Op die manier huren ze buitenlandse vrachtwagenchauffeurs in tegen een veel lagere kostprijs. De chauffeurs werken in België, bijna permanent, maar tegen een lager, buitenlands loon.

Zwendel

Het Zwartboek is al aan zijn vijfde editie toe. De eerste editie verscheen meer dan tien jaar geleden. Desondanks blijft de praktijk bestaan. Als je een beetje graaft, is de zwendel meteen zichtbaar, overduidelijk, schokkend.

BTB-voorzitter Frank Moreels nam aan verschillende van deze veldonderzoeken deel. Hij trok naar Slovakije, één van de populairste landen voor de oprichting van fictieve vennootschappen. Hij vertelt ons over zijn ervaring. “In de eerste plaats moet je weten dat het uiterst gemakkelijk is om in Slovakije een bedrijf op te richten. Er zijn gespecialiseerde bureaus die dit doen, die een commissie vragen en die alle administratieve aspecten voor hun rekening nemen.”

Enkele muisklikken

Na controle moet je slechts een paar sleutelwoorden in te typen op de zoekmachines om een reeks van deze tussenpersonen te vinden, die met een paar muisklikken te vinden zijn. Hun websites zijn vertaald in de meeste Europese talen.

“Zodra de fictieve bedrijven zijn gecreëerd, zijn ze zeer gemakkelijk te identificeren. Alles is online beschikbaar. Heel vaak gebruiken vervoerders in België dezelfde naam als in Slowakije, wat het nog gemakkelijker maakt.”

“Het bedrijf bestaat op papier, maar ter plaatse is er niks te zien”

Dus het BTB-team trok er naartoe. “Op papier bestaat het Slovaakse bedrijf wel. Maar als je de locatie bezoekt, is er niets te zien. Geen kantoren, geen werklui, geen verzending, geen vrachtwagens natuurlijk. Gewoon tientallen brievenbussen, gegroepeerd in hetzelfde gebouw, met de bekende namen van transportbedrijven. Het is zelfs zeer ironisch: we vonden sommige bedrijven in verkeersvrije zones. Vreemd voor een transportbedrijf.”

Geen moeite

Dit zijn de woorden van Frank Moreels over de houding van deze ‘gangsters’, zoals hij ze noemt.

“Ze doen geen moeite. In het beste geval installeren ze een gepensioneerde dame, die ons wat informatie geeft als we aankloppen. Soms krijgt dezelfde dame alle brievenbussen in het gebouw toegewezen, en ‘vertegenwoordigt’ zij elk van deze fictieve bedrijven. Soms is het een jobstudent die deze rol opneemt … In het beste geval, is er een fake dispatchingkantoor, maar geen voertuigen. In het begin waren alle zogenaamde bedrijven geconcentreerd in de hoofdstad. Nu is het een beetje meer verspreid, maar het principe blijft hetzelfde.”

Tom Peeters, federaal BTB-secretaris voor Wegvervoer en Logistiek, ging onlangs in Slovakije op onderzoek. “Je ziet de brievenbussen bewegen. Ze zijn dichter bij de grenzen. Sommige Belgische vennootschappen zijn alleen op papier aanwezig: er is geen fysiek spoor. Anderen hebben een kantoor ingericht, waar ze bijvoorbeeld de boekhouding doen. We hebben zeven mensen ontmoet die echt voor deze bedrijven werkten. Dit rechtvaardigt hun aanwezigheid tot op zekere hoogte. Maar in ieder geval, geen vrachtwagens. Slechts één Belgisch bedrijf in Slowakije – slechts één! – werkt echt als transporteur, en heeft er vrachtwagens.

Theorie vs. praktijk

Het systeem is schokkend in zijn eenvoud en de straffeloosheid eromheen. De arbeiders komen uit heel Oost-Europa. Zij worden aangeworven met een Slovaaks contract, maar werken in België.

“Normaal gezien is de cabotage-wetgeving(*) van toepassing,” zegt Frank Moreels. “Het aantal transporten dat in België door een buitenlands bedrijf wordt uitgevoerd, is beperkt en het internationale vervoer moet na enkele dagen worden hervat. Maar dit wordt niet toegepast. Het mobiliteitspakket (een arsenaal aan maatregelen van Europa om de lidstaten in staat te stellen sociale fraude in de transportsector doeltreffender te bestrijden, nvdr) houdt ook in dat vrachtwagens tussen opdrachten moeten terugkeren naar het hoofdkantoor. Maar dat is de theorie.”

Belachelijke sancties

In werkelijkheid zijn controles zeer zeldzaam en zijn de sancties niet erg streng. “Er zijn ongeveer vijftien controleurs in heel België die zich met deze zaken bezighouden. Deze mensen willen hun werk goed doen, maar hoe kunnen ze dat? Zij moeten een heel team mobiliseren om een grootschalige controle uit te voeren. Hoeveel bedriegers glippen er in de tussentijd door de mazen van het net?”

“Verdubbel op zijn minst het aantal inspecteurs”

“Zelfs als ze gepakt worden, riskeren ze weinig. In het ergste geval een financiële sancties, of een eis tot regularisatie van sociale zekerheidsbijdragen of belastingen. Dit soort sancties zijn, gezien de gemaakte winsten, bespottelijk.”

Wat is dan de oplossing? “Verdubbel op zijn minst het aantal inspecteurs, en voer strengere wetgeving in. We moeten fraudeurs van de markt halen, niet alleen vragen om te betalen.”

Andere hefbomen

Naast de inspecteurs van de FOD Werkgelegenheid zouden ook andere hefbomen kunnen worden geactiveerd om deze situaties te voorkomen.

Tom Peeters: “Momenteel is er in België maar één politieagent die de wettelijke rust- en rijtijden controleert. ‘Lange’ rustperiodes mogen in principe niet in de vrachtwagen worden genomen. Maar wie zal het merken? We zouden hier meer politieagenten op moeten zetten.

Ook hier zijn de straffen voor inbreuken bespottelijk. Frank Moreels: “Er is een lijst van boetes, maar die zijn zeer laag. De vervoerders betalen dit met de glimlach op het gezicht. Ze geven hun chauffeur een kredietkaart mee en dat is het.”

Meer handhavingscapaciteit, hogere boetes, verwijdering van probleembedrijven – het zijn allemaal eisen van de vakbond. “Het is mogelijk om zowel op Belgisch als op Europees niveau op te treden.”

Menselijke gevolgen

Eén van de gevolgen van deze fraude is uiteraard de oneerlijke concurrentie ten opzichte van Belgische vervoerbedrijven die dit spelletje met postbusfirma’s niet meespelen en wél eerlijk zakendoen. Een ander gevolg is natuurlijk de ongelijkheid die gecreëerd wordt tussen chauffeurs.

Een ander verschrikkelijk probleem is de onmenselijke uitbuiting van buitenlandse werknemers op ons grondgebied. Armoedig loon, bedreiging, gebrek aan sociale bescherming … Enkele jaren geleden werd in de Belgische pers een triest bericht gemeld: een Poolse vrachtwagenchauffeur werd dood aangetroffen in zijn voertuig, terwijl in dienst was bij de Belgische firma Krismar. Hij stierf door koolmonoxidevergiftiging tijdens het slapen in zijn vrachtwagen. Eerder kwamen twee andere Poolse chauffeurs, die voor hetzelfde bedrijf werkten, om het leven bij een brand in hun armoedig onderkomen.

Chauffeurs in de steek gelaten

Deplorabele werk- en leefomstandigheden leiden deze werknemers soms naar de vakbond. Ook al is het moeilijk voor hen om uit het systeem te geraken.

“Sommige chauffeurs zijn zich zeer bewust van het probleem, maar ze hebben geen keuze. De meesten komen uit economische woestijnen en denken dat ze hier geld kunnen verdienen. En op een dag raken ze hier verwikkeld in een verhaal van uitbuiting. Onbetaalde lonen, oneerlijke ontslagen. We hebben chauffeurs gekend die geklaagd hebben bij hun bedrijf. Daarop maakte hun baas een afspraak met hen op een snelwegparking, nam de vrachtwagen over en liet de jongens daar achter. Dit is meer dan één keer gebeurd! De politie heeft ons al gebeld om chauffeurs op te halen die langs de weg zijn achtergelaten. Wij proberen hen dan te helpen via ons internationaal netwerk.”

Olievlek

Volgens Tom Peeters is het onderzoek naar brievenbusfirma’s en het aan de kaak stellen van sociale dumping een taak die steeds evolueert. Het laatste Zwartboek bracht hem naar Slovakije, Tsjechië en zelfs … het Groothertogdom Luxemburg.

In Luxemburg is het simpel voor bedrijven om syndicale vertegenwoordiging te vermijden

“Het lijkt misschien verrassend, maar er zijn goede redenen voor. Het Groothertogdom biedt fiscale voordelen, en maakt het ook mogelijk om vakbondsverplichtingen te ontlopen. Door de chauffeurs in verschillende filialen te werk te stellen, wordt het aantal werknemers per eenheid verminderd en bereikt men nooit 50 of 100 personen. Dit maakt het mogelijk vakbondsvertegenwoordiging te vermijden.”

Hoe zit het met de toekomst? “We zullen doorgaan met het onderzoek, voor zover mogelijk. We beginnen veel Litouwse chauffeurs op onze wegen te zien. Dit betekent dat er zich daar ongetwijfeld een frauduleuze activiteit ontwikkelt. We beginnen met deze kwestie vanaf nul, maar we zullen het onderzoeken. Bovendien zien we, met het ‘mobiliteitspakket’ dat een regelmatige terugkeer naar de hoofdzetel voorschrijft, dat veel Belgische bedrijven postbussen in Duitsland vestigen. Het is niet zo ver weg en het minimumloon is er laag.”