“De tijd is gekomen om de lonen te verhogen.” Met deze slogan voert het Internationaal Vakverbond actie op 7 oktober, de Internationale Dag voor Waardig Werk.

2022 was een jaar van hoge inflatie. De prijzen van elektriciteit, gas, brandstof en voedsel gingen pijlsnel omhoog. De lonen van werknemers bleven achter, ondanks het systeem van automatische loonindexering in ons land.

Het ABVV kwam meermaals in actie, samen met de leden, met duidelijke eisen: hogere lonen en een plafonnering van de energieprijzen. De regering voerde enkele maatregelen door – zoals de uitbreiding van het sociaal energietarief – maar het was onvoldoende en kwam niet iedereen ten goede.

De vakbonden verdedigen met hand en tand het systeem van automatische indexering van lonen en uitkeringen. Dit is nodig want het systeem ligt voortdurend onder vuur uit werkgevershoek. Het is nochtans essentieel voor het behoud van de koopkracht.

De index beperkt slechts het verlies aan koopkracht, en meestal nog met flink wat vertraging. In werkelijkheid ging de Belgische koopkracht al niet meer omhoog sinds … 2009. Daarom roepen de vakbonden op tot echte, reële loonsverhogingen. Dit is mogelijk via collectieve onderhandelingen in bedrijven.

Rijkdom herverdelen

De calamiteiten van de afgelopen jaren troffen niet iedereen op dezelfde manier. Veel bedrijfswinsten bleven stijgen, of explodeerden zelfs. Sommigen profiteerden volop van de opeenvolgende crises. Een voorbeeld is Engie, dat in de eerste zes maanden van 2022 meer dan een miljard euro winst maakte.

Maar ook farmaceutische bedrijven zagen hun cijfers fors oplopen dankzij de coronacrisis. In de Verenigde Staten hebben 722 bedrijven de afgelopen twee jaar duizend miljard dollar aan uitzonderlijke winsten geboekt. Tegelijkertijd is de loonmassa voor een miljard werknemers met 746 miljard dollar gedaald.

Maar wie profiteert er van deze enorme verrijking, als het niet de werknemers zijn? Simpel. De aandeelhouders. En toch zijn het de werknemers die deze rijkdom produceren, soms met groot risico voor hun gezondheid, zoals tijdens de coronacrisis. Het ABVV ondernam in 2022 meermaals actie om de wet van ’96, de loonnormwet, aan te passen. Voor de vakbonden moeten werknemers in winstgevende bedrijven kunnen onderhandelen over loonsverhogingen die naam waardig.

Overal zelfde trend

Volgens het Internationaal Vakverbond is de economie in de afgelopen 40 jaar in omvang verviervoudigd. Het aandeel van de rijkdom dat naar lonen gaat, is daarentegen met 13% gedaald.

Dit is deels te verklaren door de daling van het aantal vakbondsleden. Steeds meer werknemers zien staken als de enige optie omdat hun werkgevers weigeren aan hun legitieme looneisen tegemoet te komen. Intimidatie is dagelijkse kost, waarbij vaak de rechter en de politie worden ingeschakeld. De Global Workers’ Rights Index toont dat het percentage van landen dat het stakingsrecht schendt, is gestegen van 63% in 2014 naar 87% in 2023. Het gaat dan om strafrechtelijke vervolging, ontslag van stakers, financiële sancties, enzovoort.

Drie kwart van de landen wereldwijd sluiten werknemers uit van het recht om een vakbond op te richten en zich daarbij aan te sluiten, waarschuwt het IVV Het recht op vrijheid van meningsuiting en vergadering is in 42% van de landen beperkt. Vandaag staan ze ook hier onder druk, en die druk dreigt alleen maar toe te nemen met het wetsontwerp Van Quickenborne. Op 5 oktober gingen duizenden vakbondsleden in Brussel de straat op om te protesteren tegen deze nieuwste aanval op het recht op collectieve actie.

In ons land zijn er helaas veel voorbeelden van criminalisering van vakbondsacties en het stakingsrecht in het bijzonder. We mogen ook de recente zaak-Delhaize niet vergeten, waar een rechter na eenzijdig verzoekschrift besliste dat vakbonden niet langer de toegang tot winkels en magazijnen in het hele land mochten verhinderen – of zelfs maar aanwezig zijn.

Vakbond voor meer loon

Lonen zijn hoger (tussen 10 en 25%) in bedrijven waar een syndicale delegaties aanwezig is dan in gelijkaardige bedrijven waar de vakbond niet aanwezig is. De collectieve onderhandelingskracht van vakbonden zorgt voor loonsverhogingen die ten goede komen aan álle werknemers van een bedrijf, niet alleen aan de vakbondsleden. De loonkloof tussen mannen en vrouwen is kleiner in bedrijven waar vakbonden sterk aanwezig zijn. Vakbondsvertegenwoordigers over de hele wereld strijden ook voor naleving van het minimumloon en voor meer bescherming voor jonge werknemers en andere categorieën werknemers die vaak het slachtoffer zijn van discriminatie.

“De beste en vaak enige manier voor werknemers om een fatsoenlijk loon te krijgen, is zich aan te sluiten bij een vakbond”, concludeert Luc Triangle, waarnemend algemeen secretaris van het IVV.