Nieuws

Gezondheid en veiligheid herdenken in het tijdperk van AI

Gezondheid en veiligheid herdenken in het tijdperk van AI

Hoe veranderen digitale technologieën, en met name artificiële intelligentie (AI), de werkomstandigheden? In positieve … of negatieve zin?

Elk jaar vindt op 28 april de Werelddag voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk plaats, in 2003 door de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in het leven geroepen. In 2025 staat deze dag in het teken van een bijzonder actueel onderwerp: “Een revolutie in gezondheid en veiligheid: de rol van AI en digitalisering op het werk.”

Kansen en risico’s

“Digitalisering en automatisering hebben gevolgen voor miljoenen banen wereldwijd en bieden ongekende mogelijkheden om de veiligheid en gezondheid op het werk te verbeteren. Automatisering en intelligente bewakingssystemen kunnen de blootstelling aan gevaren verminderen, arbeidsongevallen voorkomen en de werkomstandigheden in het algemeen verbeteren. Er is echter proactief beleid nodig om de potentiële risico’s te beheersen.”

Zo introduceert de IAO het rapport en zet het de toon: hoewel de kansen eindeloos lijken, moeten we waakzaam blijven en een antwoord bieden op de risico’s van deze technologieën.

Geavanceerde robotica

Eerst de kansen. Dankzij steeds krachtigere tools, met name op het gebied van automatisering en geavanceerde robotica, kunnen werknemers nu blootstelling aan risicovolle omgevingen vermijden, en in principe de veiligheid op de werkvloer verbeteren.

Behandelen van gesmolten metaal, ophalen van gevaarlijk afval, werken in besmette omgevingen, tillen van zware lasten, uitvoeren van repetitieve bewegingen: het zijn allemaal voorbeelden van taken die robots tegenwoordig kunnen uitvoeren, waardoor ernstige en soms dodelijke ongevallen en verwondingen worden voorkomen.

Niet te onderschatten risico’s

Robotica, automatisering en AI beloven het werk te verlichten en de veiligheid op het werk te verbeteren. Dit betekent echter dat deze technologieën goed moeten worden gebruikt en aangepast. Want het is niet allemaal rozengeur en maneschijn.

De introductie van robots, drones of exoskeletten op het werk kan leiden tot ongevallen als gevolg van storingen, programmeerfouten of slechte interactie tussen mens en machine. Als deze apparaten slecht zijn ontworpen of niet goed zijn afgesteld, kunnen ze leiden tot spier- en skeletaandoeningen, verwondingen of valpartijen. Vrouwen worden hierdoor in het bijzonder getroffen: veel robottechnologieën en exoskeletten zijn nog steeds ontworpen op basis van mannelijke lichaamsbouw.

Automatisering verandert de organisatie van het werk. Het kan de autonomie verminderen, het tempo opvoeren, taken fragmenteren en de mentale belasting verhogen, met name voor werknemers die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op of het onderhoud van machines. Oudere of minder geschoolde werknemers kunnen ook moeite hebben om zich aan te passen, wat een gevoel van onzekerheid over hun baan of technologische stress kan veroorzaken. Ten slotte brengt de afhankelijkheid van geautomatiseerde systemen uitdagingen met zich mee op het gebied van cyberveiligheid en verlies van vaardigheden.

Digitalisering, telewerken, hybride werk …

Artificiële intelligentie heeft zijn intrede gedaan in tal van andere beroepen dan de zogenaamde “risicovolle” beroepen. De coronapandemie heeft dit proces aanzienlijk versneld.

De opkomst van online werken, telewerken en digitale platforms verandert niet alleen de manier waarop we werken, maar ook de plaatsen waar we ons werk doen. In sommige gevallen bevordert telewerken het evenwicht tussen werk en privéleven. Het draagt ook bij tot een betere inclusie, met name voor mensen met een handicap of beperkte mobiliteit.

Deze ontwikkeling kan echter leiden tot een toename van de werkdruk, aangezien veel telewerkers aangeven dat ze nooit meer “van het werk weg zijn”, omdat werk en privé nu één zijn geworden. Een ander mogelijk gevolg is een grotere sociale isolatie en een verlies van contact met collega’s. Online werken houdt ook een potentieel verhoogd digitaal toezicht in. Ten slotte kan een niet-aangepaste “mobiele” werkplek ergonomische risico’s met zich meebrengen. Platformwerkers worden vaak geconfronteerd met aanhoudende werkonzekerheid, het ontbreken van sociale bescherming en gezondheids- en veiligheidsvoorzieningen op het werk, en onvoorspelbare werktijden.

Alles heeft een prijs

De IAO juicht de technologische vooruitgang op vlak van gezondheid en veiligheid toe, maar roept ook op tot waakzaamheid. Technologische stress is een grote uitdaging. Voortdurende aanpassing aan digitale hulpmiddelen, angst voor professionele achterstelling, permanente controle door algoritmisch werkbeheer en het vervagen van de grenzen tussen privéleven en werk kunnen een grote invloed hebben op de geestelijke gezondheid. Het rapport wijst er ook op dat bepaalde geavanceerde technologieën ongelijke toegang met zich meebrengen.

Elke medaille heeft een keerzijde. De digitalisering vormt daarop geen uitzondering. Hoewel technologie in onze contreien veel werknemers tegen levensgevaarlijke risico’s beschermt, geldt dat niet voor degenen die zich aan het begin van de keten bevinden. Werknemers in de technologische productiesector, zoals kobalt- of lithiummijnwerkers, werken vaak in uiterst gevaarlijke omstandigheden, waar ze worden blootgesteld aan giftige stoffen of andere gevaren. In de informele sector worden werknemers in de elektronische afvalrecycling ook geconfronteerd met ernstige chemische risico’s.

Kleine handen van de digitale wereld

“Digitale technologieën zoals AI worden vaak aangedreven door miljoenen slecht betaalde werknemers die repetitieve taken uitvoeren in moeilijke omstandigheden”, vervolgt de IAO in haar rapport.

In digitale waardeketens worden data-annotators (iemand die ruwe data, zoals tekst, afbeeldingen, video of audio voorziet van labels of extra informatie, zodat die data gebruikt kan worden om machines te trainen, nvdr), contentmoderators en AI-ontwikkelaars vaak geconfronteerd met hoge werkdruk, intense psychologische vermoeidheid en verscherpt toezicht. Vaak zonder adequate sociale en gezondheidsbescherming. Velen van hen vallen onder de informele economie.

Impact op het energieverbruik

Automatisering en kunstmatige intelligentie brengen grote uitdagingen voor het milieu met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan het stijgende energieverbruik en de groeiende CO2-uitstoot van digitale technologieën. “Dit onderstreept de noodzaak van duurzame praktijken voor de werking ervan”, beveelt de IAO aan.

Belang van het collectief

Is een digitale en duurzame wereld dan mogelijk? Om rechtvaardig te zijn, moet deze transitie alle werknemers en hun vertegenwoordigers omvatten. Het gebruik en de productie van technologische hulpmiddelen en AI moeten worden gereguleerd door middel van sociale dialoog. Ze moeten in alle transparantie worden gebruikt. Productie en gebruik van digitale technologieën moeten gebeuren met respect voor de gezondheid van mens en planeet. Een veilige, rechtvaardige en duurzame toekomst voor iedereen opbouwen. Dat vereist een collectief en verantwoord beheer van technologische veranderingen.

Technologie ten dienste van de mens: voorbeelden

Gevaarlijke werkzaamheden of ontoegankelijke plaatsen. Drones, of onbemande luchtvaartuigen, kunnen worden ingezet op plaatsen waar het risico te groot is: giftige zones, op grote hoogte, in extreme omstandigheden … Ze worden ook steeds vaker gebruikt in de landbouw, met name voor het sproeien van pesticiden.

Sensoren. Intelligente monitoring en analyse van gegevens van sensoren die op het lichaam worden gedragen, maken ‘realtime’ detectie van kritieke situaties mogelijk, of het nu gaat om extreme temperaturen, fysiologische stress of blootstelling aan chemische stoffen.

Precisielandbouw. Dankzij technologische vooruitgang (gps, AI, camera’s) maken landbouwdrones een gerichte, snelle en veilige behandeling van gewassen mogelijk.

Vermindering van fysieke belasting. Exoskeletten winnen terrein in de bouw, de landbouw en de industrie. Ze ontlasten de rug en de benen en verminderen spier- en skeletaandoeningen.

Robotica in de gezondheidszorg. Robots helpen bij het stellen van diagnoses, het ontsmetten en verplaatsen van patiënten en zelfs bij het uitvoeren van medische tests. In de chirurgie verbetert robotica de precisie en vermindert het de fysieke belasting van artsen.

Automatisering van repetitieve taken. In kantoren, fabrieken of openbare diensten kunnen AI en robots administratieve en logistieke taken overnemen: formulieren, gegevensverwerking, geautomatiseerde antwoorden … Dit maakt tijd vrij om zich te concentreren op de mens.

Minder stress, meer zin. Automatisering kan de mentale belasting verminderen, de controle van werknemers over hun werk vergroten en taken met een hogere toegevoegde waarde meer waardering geven.

Facebooktwitter

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Lees ook x

De Nieuwe Werker

FREE
VIEW