Delhaize wil af van het stakingsrecht, het recht op protest en de hele vakbond. Maar het legertje advocaten van de supermarktketen moet het afleggen tegen vrouwe Justitia én gedreven syndicalisten. Reportage van op de trappen aan het Gentse gerechtsgebouw.

Donderdagochtend 21 november.
Aan het statige gerechtsgebouw in centrum Gent verzamelt een groepje van een 60-tal mensen. Enkelen met een blauwe jas, een handvol anderen met een groene, maar de grote meerderheid draagt een rode jas. Het zijn ‘die van de vakbond’.

De groep verzamelt om hun kameraden-collega’s te steunen die voor het Hof van Beroep het recht op protest willen vrijwaren. Kameraden-collega’s die eerder in eerste aanleg de rechtszaak al wonnen, maar winkelketen Delhaize kon zich echter niet neerleggen bij zijn verlies en ging in beroep. Waar het over gaat? Over het door een deurwaarder ‘betekenen’ van kameraden-collega’s die vredig een stakerspiket versterkten aan een Delhaize-winkel. Die ‘betekening’ hield in dat ze zich uit de voeten moesten maken, op straffe van een boete van meer dan 1000 euro. Straf, maar dat is slechts een deel van het verhaal.

Om het volledige verhaal te vertellen moeten we terug naar vorig jaar.

Delhaize houdt uitverkoop

Maart 2023.

Delhaize kondigt de intentie aan om al haar ‘128 Belgische supermarkten in eigen beheer om te vormen tot zelfstandige aangesloten Delhaize-winkels’. Dat is de officiële uitleg van het management. Eigenlijk kondigt de goed boerende multinational Ahold Delhaize aan niet langer correcte loon- en arbeidsvoorwaarden te willen voorzien voor het personeel. Personeel dat zich verenigt, vertegenwoordigers kiest bij sociale verkiezingen en dan onder het motto ‘samen sterk’ met de vakbond deftige voorwaarden onderhandelt. Daar wil het Delhaize-management vanaf. Dat moet makkelijker. En goedkoper.

Door de winkels te ‘franchiseren’ of verzelfstandigen, wil Delhaize de vakbondsvertegenwoordiging, maar dus ook de kracht van de eigen personeelsleden breken. Die personeelsleden zouden zogezegd niks te vrezen hebben, want ze worden overgenomen door de zelfstandige uitbaters. Sommigen spreken zelfs neerbuigend van personeel dat ‘ondergebracht’ wordt.

“Delhaize speelt hier de vaandeldrager voor alle werkgevers die liever alle verzet en strijd van de werkende klasse verboden zien.”

— Bart Leybaert

Die zelfstandige uitbaters blijven natuurlijk Delhaize-winkels die Delhaize-producten verkopen en winst genereren voor de grote holding, maar omdat zij dan kleine werkgevers zijn van kleine groepjes personeel, moeten ze aan minder regels voldoen en minder of niet in overleg gaan met de vertegenwoordigers van het personeel. Ze kunnen dan minder loon betalen, weekendwerk minder vergoeden, beperkte contracten aanbieden, lastige uurroosters en werktijden opleggen… en meer uitzendkrachten en goedkope flexi-jobbers en studenten inschakelen. Delhaize wil concurreren op kap van de werknemers om nog meer te kunnen uitkeren aan de aandeelhouders.

Personeel protesteert

Het personeel in de zelfstandige winkels kan niet op tafel slaan, want ze staan er alleen voor. De bazen blijven schalks onder de drempel die hen verplicht om overleg te organiseren met werknemersvertegenwoordigers en vakbonden over de loons- en arbeidsvoorwaarden.

Ook hierover lopen overigens rechtszaken want in mei ‘24 moesten er in heel het land sociale verkiezingen georganiseerd worden, en de vakbonden zijn ervan overtuigd dat regels in de Delhaize-keten niet gevolgd zijn. In enkele winkels gaf de rechtbank de vakbonden reeds gelijk. In Gent loopt de rechtszaak om sociale verkiezingen te organiseren in de Gentse Delhaize-winkels van Ledeberg en Wondelgem nog.

“Delhaize wil concurreren op kap van de werknemers
om nog meer te kunnen uitkeren aan de aandeelhouders.”

Kortom, op deze manier duizenden banen laten verdwijnen zonder ook maar 1 euro uit te geven aan ontslagvergoedingen, en op langere termijn nog meer winst maken, dat is waar het Delhaize om te doen is.

De vakbonden en de Delhaiziens, vaak mensen die al jaar en dag het beste van zichzelf geven voor ‘hun’ winkel en ‘hun’ klanten, laten dit niet zomaar gebeuren. In heel België wordt geprotesteerd. Er worden stakerspiketten opgericht aan de ingang van de winkels. Pamfletten worden uitgedeeld, klanten geïnformeerd. Ook in Gent.

Deurwaarder betekent

April 2023.

In Wondelgem, een 5-tal kilometer van Gent centrum, versterken Bart Leybaert en Katrien Degryse van BBTK, de bediendenvakbond van ABVV, het stakerspiket aan de Delhaize-supermarkt. Katrien en Bart zijn secretaris voor de sector van de handel. Katrien in Gent, Bart in het Waasland. Ze komen de stakende Delhaiziens, hun BBTK-delegees en vakbondsleden een hart onder de riem steken.

“Plots stapte er iemand zeer direct op ons af”, zegt Bart. “Het bleek een deurwaarder te zijn, ingeschakeld door Delhaize. Hij vroeg mijn identiteitskaart. Ik weigerde. Ik weet maar al te goed dat alleen een politieagent het recht heeft om je identiteit te controleren.”

Wat volgt, is hallucinant. De deurwaarder haalt een betekening boven. Dat is een gerechtelijk stuk, net zoals een dagvaarding of een vonnis. “Op die betekening stond mijn naam”, vertelt Bart. “Fout gespeld, maar het was duidelijk: de deurwaarder had mijn identiteitskaart helemaal niet nodig. Mijn naam stond ingevuld, hij en Delhaize hadden vooraf opgezocht wie ik ben.” De betekening is duidelijk: indien Bart het terrein van Delhaize niet verlaat, dreigt een boete van meer dan 1000 euro.

“We zijn wel wat gewoon”, zegt Katrien, die net als Bart ook een dergelijke ‘betekening’ voorgeschoteld krijgt. “De werkgevers kennen ons, lokale vakbondssecretarissen. Maar een straf van meer dan 1000 euro had ik nog nooit boven m’n hoofd hangen. Zo ‘rock and roll’ zijn we nu ook weer niet. Het piket was gebroken.”

“Het gaat om het recht om op te komen voor deftige werkomstandigheden. Dit raakt ons allemaal.”

— Katrien Degryse

Rechter oordeelt

Delhaize maakte gebruik van het eenzijdig verzoekschrift om de staking te kunnen breken. De naam zegt het zelf. Deze juridische spoedprocedure laat toe dat je eenzijdig het gerecht inschakelt zodat er snel ingegrepen kan worden zonder tegensprekelijk debat omdat je de tegenpartij niet kent. Alleen omdat een gewone procedure is uitgesloten, waarbij in onze rechtstaat de andere partij altijd gehoord wordt zodat die zich kan verdedigen, kan je een ‘eenzijdig verzoekschrift’ inzetten.

“Delhaize maakte misbruik van dat rechtsmiddel”, legt Katrien uit. “Ze wisten heel goed wie de tegenpartij was. Ze hadden niet eens onze identiteitskaart nodig om de deurwaarder op ons af te sturen en zo de staking te breken. Ze hebben eigenlijk de rechter die het eenzijdig verzoekschrift toekende, bij de neus genomen.”

Juni 2023.

Diezelfde rechter oordeelt dan ook scherp. Hij veroordeelt de daden van Delhaize en geeft de vakbond, Katrien en Bart, gelijk. Delhaize kan het verlies niet verkroppen. De supermarktketen gaat in beroep tegen het vonnis in eerste aanleg.

Delhaize volhardt

21 november 2024.

De pleidooien voor het Hof van Beroep worden gehouden. Katrien en Bart zijn vastberaden en vol vertrouwen.

“We staan sterk in onze schoenen”, sust Katrien. “Er zijn geen argumenten te bedenken of feiten die naar boven zullen komen waardoor een rechter nu plotseling anders zou oordelen. Delhaize toont zich van z’n slechtste kant om dit juridisch uit te melken.”

De betrokken syndicalisten worden hierin gesterkt door een arrest van het Grondwettelijk Hof dat net een week oud is. Daarin antwoordt het Hof op een vraag die een Luikse rechter had gesteld omdat Delhaize ook daar misbruik had gemaakt van eenzijdige verzoekschriften om stakingsacties te breken. De supermarktketen claimde dat de beperkingen van het eenzijdig verzoekschrift de uitoefening van hun eigendomsrecht in het gedrang bracht en dat ze daarom ongrondwettelijk waren. Dat is echter niet zo.

“Het Grondwettelijk Hof oordeelt dat de strikte beperkingen op het gebruik van eenzijdige verzoekschriften om een einde te maken aan vreedzame stakingspiketten voor winkels niet in strijd zijn met de Grondwet.”, lezen we in het persbericht van de drie vakbonden en de Liga voor Mensenrechten. Bovendien zegt het Hof dat de voorwaarden van het eenzijdig verzoekschrift net tot doel hebben de uitoefening van het stakingsrecht te beschermen, zelfs wanneer het neerkomt op het vreedzaam blokkeren van de toegang tot winkels.

Vakbond waakt

De supermarktketen mag dan in feite niks meer te winnen hebben en Katrien en Bart mogen dan nog volledig vertrouwen hebben in een goede afloop wanneer op 18 december de uitspraak volgt, het belang van de rechtszaak in Gent reikt verder.

“Delhaize speelt hier de vaandeldrager voor alle werkgevers die liever alle verzet en strijd van de werkende klasse verboden zien”, is Bart stellig.

“Door deze praktijken worden wij als vakbond in ons hart geraakt.” besluit Katrien. “Het gaat niet alleen om Delhaize, om dat ene stakingspiket aan die ene winkel in Wondelgem. Het gaat veel breder.”

“Door misbruik te maken van rechtsmiddelen zoals dat eenzijdig verzoekschrift, proberen bedrijven het recht op actie, het recht op protest en het stakingsrecht van individuele werknemers te fnuiken én de collectieve kracht van mensen die zich verenigen in een vakbond te breken. Het gaat dus om het recht om op te komen voor deftige werkomstandigheden. Dit raakt ons allemaal.”

Hele sector deelt in malaise van Delhaize

De verzelfstandiging van de Delhaize-winkels laat sporen na. BBTK berichtte onlangs nog dat maar liefst 9.200 mensen hun werkomstandigheden erop achteruit zagen gaan door de hele operatie.

Personeel wordt tijdens de piekuren vervangen door een leger van flexi-jobbers en studenten. Loonfiches geraken zoek, premies gaan in rook op. De openingstijden, uurroosters, taakinhouden en het arbeidsreglement wijzigen. Het aantal langdurig zieken nam een enorme vlucht door de toegenomen werkdruk. Lees hier de verhalen van de werknemers.

Niet alleen de Delhaiziens, de hele sector dreigt te delen in de Delhaize-malaise. Zeker nu er een federale regering in de steigers staat die zweert bij verdere flexibilisering op maat van bedrijven en van zondagswerk de regel wil maken: “Door mensen op zondag te doen werken aan voorwaarden zonder sociale omkadering, doen Delhaize en zijn kliek van gefranchiseerde uitbaters aan sociale dumping waardoor de hele distributiesector gedwongen zal worden om op zondag te openen, met de hulp van de toekomstige regering”, waarschuwt BBTK. “En zo zullen de arbeidsvoorwaarden van de hele handelssector naar beneden worden getrokken.”

---