Het ABVV steunt een vakbondsplatform in vijf provincies in de Democratische Republiek Congo (DRC) om doelgerichter werknemers van de mijnbouw- en energiesector te versterken. De aanwezigheid van 63% van de wereldvoorraad aan kobalt, draagt bij tot ongezonde machtsverhoudingen in het land. Tegenover boetes van 1,5 miljard dollar die ‘voorzien’ worden in jaarrekeningen van multinationals, staat kinderarbeid aan 1,9 dollar per dag.

Kobalt voor de karren

De DRC beschikt over gigantische voorraden mineralen zoals coltan, tantalium, tin en goud, en … 63% van de wereldvoorraad aan kobalt. Dit zilverkleurig materiaal zorgt voor een hogere energiedichtheid in batterijen. Na een eerste prijsvlucht voor de productie van batterijen voor gsm’s, is de waarde de laatste 5 jaar tijd vertienvoudigd voor de productie van batterijen voor elektrische wagens. Waar een gsm slechts een paar gram kobalt nodig heeft, gaat er 5 tot 11 kilogram kobalt in de batterij van bijvoorbeeld een Tesla.  

Sommige producenten proberen dan ook om het dure metaal uit hun batterijen te weren. Een batterij van een Tesla Model 3 bestaat nog maar voor 2,8% uit kobalt, en ruwweg de helft van de auto’s die het bedrijf de eerste 3 maanden van 2021 produceerde, was kobaltvrij. Toch gaat nu al 9% van het kobalt wereldwijd naar autobatterijen, terwijl de verkoop van elektrische auto’s tegen 2030 zou verviervoudigen.

Investeerders klasseren het metaal als 1 van de ‘6 grondstoffen van de toekomst’ . Slechts 0,001 % van de aardkorst bevat kobalt en er wordt verwacht dat de vraag naar kobalt tot 2028 elk jaar 11,6% zal stijgen.

Duitse aardmannetjes en Congolese urinestalen

De naam kobalt komt van ‘kobold’, de naam voor een ‘aardmannetje’ uit de Duitse mythologie. In de Duitse mijnbouw werd vroeger regelmatig ‘waardeloos’ kobalterts gedolven als zijproduct, dat zogezegd door kwaadaardige kabouters geplaatst was om de mijnwerkers ziek te maken. Kobalt is een zwaar metaal dat huidirritatie veroorzaakt en langdurige blootstelling kan leiden tot kobaltvergiftiging.

Onderzoekers van de Universiteit van Lubumbashi en de KU Leuven vonden in urine- en bloedstalen van kinderen in Kasulo, Kolwezi, tien keer meer kobalt dan normaal. Na de ontdekking van kobalterts in de wijk, ontstonden er tussen de huizen tientallen mijnputten terwijl de bewoners stof vol zware metalen inademen. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op kinderen met een afwijking.

Volgens ‘This is what we die for’, een rapport van Amnesty International en Afrewatch, wordt maar liefst 20% van alle kobalt met de hand gewonnen in kleine mijnen. Van de 110 tot 150.000 ‘creusseurs’ zouden er 40.000 kinderen zijn – soms maar 7 jaar oud. Zij verdienen tussen één en twee dollar per dag in onveilige werkomstandigheden. Veertien Congolese families spanden in 2019 een rechtszaak aan tegen Apple, Google, Microsoft, Dell en Tesla. Hun kinderen waren gestorven of ernstig gewond geraakt tijdens de zoektocht naar kobalt.

David vs. Goliath

De meeste van de 80% grote, geïndustrialiseerde mijnen maken sinds 2018 deel uit van de Fair Cobalt Alliance (FCA). Deze maakt gebruik van de blockchain-techniek: ze streven naar een ‘propere’ toeleveringsketen, die bestaat uit een ketting goedgekeurde productiestappen.

Volgens sommigen is de FCA vooral greenwashing: een proper label om toch aan het vuile, artisanale kobalt te geraken. De allereerste regels van het werkingsverslag 2021 zeggen letterlijk: “Het doel van de FCA is dat de DRC bekend staat als een betrouwbare leverancier (van kobalt).” In augustus 2020 trad zelfs Glencore tot de FCA toe. Glencore is een Zwitsers bedrijf dat gerechtelijke onderzoeken heeft lopen in Brazilië, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland. In mei 2022 stelde het bedrijf zijn aandeelhouders gerust: het bedrijf voorzag niet “dat te betalen boetes substantieel zouden verschillen van de 1.500 miljoen dollar voorzien in het bedrijf zijn financieel verslag van 2021.”

1.500 miljoen dollar vs. 1.9 dollar per dag

In schril contrast hiermee, staan de 73% Congolezen die onder de armoedegrens leven en moeten rondkomen met minder dan 1,9 dollar per dag. Vaak spelen de lokale overheden het vuil spel ook mee tegen betaling. In november 2009 vernielde de Katangese mijnbouwpolitie honderden woningen in het dorp Kawama, op de rand van de Luiswishi kopermijn. Ze gebruikten daarvoor bulldozers van de Compagnie Minière du Sud Katanga (op dat ogenblik 60% in handen van de Belgische Forrest Group), die ‘opgevorderd waren’ door de politie.

In Luisha werden 300 families uit hun huizen gezet, opgepakt en elders gedumpt zonder voorzieningen, nadat het gebied waarop ze woonden in concessie was gegeven aan de Congo International Mining Corporation (CIMCO).  

L’ Union fait la force

De vakbonden schatten het aantal informele werknemers in de DRC op 97%. In dit uitgestrekte land (80 keer België) met een gebrekkige infrastructuur is het moeilijk om de mensen te organiseren voor hun rechten. Er zijn veel kleine en versnipperde vakbonden actief, met een syndicalisatiegraad van slechts 5%. Daarom steunt het ISVI in de DRC het UFF: L’ Union Fait la Force (UFF), om doelgerichter de werknemers van de mijnbouw- en energiesector in vijf provincies te bereiken.

Dit vakbondsplatform bestaat uit drie interprofessionele confederaties: COSSEP, CDT en UNTC. Het platform wil de syndicale actie versterken, zowel intern als extern door syndicale vormingen te bieden. Het uiteindelijke doel is meer democratie, representativiteit, inclusiviteit en capaciteitsopbouw, ook die van de syndicale leiders.

Met het oog op een versterking van de syndicale strijd rond Waardig Werk, de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen, en vooral een rechtvaardige transitie, besteedt het UFF extra aandacht aan vrouwen en jongeren. Deze moeten ook leidinggevende posities kunnen innemen in de syndicale organisatie en actiever betrokken worden.

Op het terrein versterkt UFF de werknemers door arbeiderseducatie via studiecirkels. Dit is een laagdrempelige en relatief goedkope manier om werknemers en delegees op basisniveau te sensibiliseren en versterken.

Het ISVI werkt samen met de met de Algemene Centrale van het ABVV en het ACOD, en blijft internationaal een bepalende rol spelen in PANAF, het pan-Afrikaanse syndicale samenwerkingsprogramma. Florimond Kalenge is de coördinator voor de sector mijnen: “In bepaalde bedrijven noemen ze mij ‘Mijnheer De Arbeidswet’; omdat ik die altijd bij heb. De Congolese arbeidswet is uitgebreid maar wordt niet nageleefd, dat is een immense uitdaging voor ons”.