De vijf rijkste mannen zagen hun vermogen sinds 2020 verdubbelen. Tegelijk werden vijf miljard anderen alleen maar armer, zo lezen we in een nieuw rapport van Oxfam.

Ieder jaar publiceert Oxfam een rapport over wereldwijde ongelijk. Dat is meestal hallucinante lectuur, die doorgaans samenvalt met de start van het Wereld Economisch Forum. Dat is de jaarlijkse bijeenkomst van de allerrijksten der aarde (kaliber Bill Gates) en staats- en regeringsleiders in het pittoreske Zwitserse bergdorpje Davos.

Armoede en ontbering

Ook dit jaar legt de ngo de vinger weer op de wereldwijde ongelijkheidswonde. Aan de ene kant zien we ongekende welvaart en technologische vooruitgang, aan de andere kant blijft de ongelijkheid in inkomen en vermogen schrijnend en hardnekkig.

In het rapport van 2024 stelt Oxfam dat “sinds 2020 de vijf rijkste mannen ter wereld hun fortuin verdubbelden. In dezelfde periode zijn bijna vijf miljard mensen wereldwijd armer geworden. Armoede en ontbering zijn voor velen dagelijkse realiteit. Volgen we de huidige trend, dan duurt het nog 230 jaar om armoede uit te bannen. Binnen de tien jaar kan er dan weer voor het eerst sprake zijn van een biljonair.”

Oxfam wijst op de rol van grote bedrijven en monopolies in het vergroten van deze ongelijkheid en roept overheden op tot dringende actie om macht en rijkdom eerlijker te verdelen.

Miljardair-CEO’s

“Een enorme concentratie van wereldwijde bedrijfs- en monopoliekracht verergert de economische ongelijkheid. Zeven van de tien grootste bedrijven ter wereld hebben een miljardair als CEO of als belangrijkste aandeelhouder. Door werknemers uit te persen, belasting te ontduiken, publieke diensten te privatiseren en klimaatverandering aan te wakkeren, vergroten die bedrijven de wereldwijde ongelijkheid en dikken ze vooral de rijkdom van hun rijke eigenaren aan. Overheden moeten radicaal ingrijpen om de macht van miljardairs en bedrijven te herverdelen naar gewone mensen.”

Op vier manieren wordt de ongelijkheid op de spits gedreven door de macht van grote bedrijven.

“Grote bedrijven veroorzaken ongelijkheid door de lonen te drukken en de winsten naar de allerrijksten te laten vloeien. In 2022 waarschuwde de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) dat de historische daling van de reële lonen de ongelijkheid kan vergroten en sociale onrust kan aanwakkeren.”

“De rijke eigenaars van die bedrijven vergroten de wereldwijde ongelijkheid door een aanhoudende en zeer effectieve oorlog te voeren tegen eerlijke belastingen. De wettelijke vennootschapsbelasting is in de OESO-landen sinds 1980 meer dan gehalveerd.”

De privatiseringsgolf, een essentieel onderdeel van neoliberaal beleid, doet hier nog een schepje bovenop. “Dit beperkt de toegang tot levensnoodzakelijke diensten zoals onderwijs, water en gezondheidszorg, terwijl grote bedrijven enorme, door de belastingbetaler gesteunde, winsten maken.”

Tenslotte maakt de almacht van grote bedrijven volgens Oxfam de strijd tegen klimaatverandering onmogelijk. “Dit brengt op zijn beurt veel leed met zich mee en vergroot de ongelijkheid, onder andere op basis van afkomst, klasse en gender.”

Nieuw normaal

Oxfam drukt ongerustheid uit over de toekomst. “Nu we 2024 ingaan, is er een zeer reële kans dat deze buitengewone extremen het nieuwe normaal worden.”

Ook de socialistische vakbond ABVV hamert al jaren op de nagel van de ongelijkheid. In de laatste sociaaleconomische barometer stelde de vakbond dat we “door het ontbreken van een performant statistisch instrument amper zicht hebben op de vermogensongelijkheid. Uit schattingen weten we echter dat België geen gelijkheidsparadijs is. De jarenlange afkalving van bedrijfsfiscaliteit en het openzetten van fiscale achterpoortjes zorgden ervoor dat vermogen amper wordt belast in vergelijking met inkomen uit arbeid.”

“De 10% rijksten in België bezitten meer (58%) van het totale vermogen dan de 90% overige Belgen samen (42%).”

Conclusie: de tijd is rijp voor een paradigmaverschuiving. Oxfam: “Om een einde te maken aan extreme ongelijkheid moeten regeringen de macht van miljardairs en bedrijven radicaal teruggeven aan gewone mensen. Een meer gelijke wereld is mogelijk als regeringen de privésector effectief reguleren en heruitvinden.”

Het ABVV laat een gelijkaardig geluid horen. “In onze samenleving wordt iedereen verondersteld naar draagkracht bij te dragen. De afgelopen 25 jaar stellen we echter vast dat overal in Europa, en zeker in België, de bijdragen van bedrijven afnemen. Zo daalde de effectieve bedrijfsbelasting met meer dan 10%. Dat betekent een aderlating voor de overheidsfinanciën. Gecombineerd met de lagere bijdragen aan de sociale zekerheid zorgt dit voor een budgettair gat”, met negatieve gevolgen voor de gelijkheid tussen alle burgers.