De extreemrechtse en ultraliberale regering van de radicale en grofgebekte president Javier Milei, “de gek”, vertoont verontrustende gelijkenissen met de donkerste bladzijden uit de Argentijnse geschiedenis: de militaire dictatuur van eind jaren 70. Syndicalisten Sonia, Eduardo en Marta getuigen bij De Nieuwe Werker.

Twee miljoen mensen gingen eind vorige maand, op 24 maart 2024, de straat op in Argentinië. Ook de vakbonden gaven massaal gehoor aan de oproep van de ‘Moeders en Grootmoeders van het Plaza de Mayo’ om de 48^ste verjaardag van de staatsgreep te herdenken. “Herinnering, waarheid en gerechtigheid”, “Ze waren met 30.000”, “Nooit meer” waren te lezen op de spandoeken van de demonstranten, ter nagedachtenis aan de mensen die tijdens de dictatuur verdwenen. De Argentijnen kwamen niet louter op straat om te herinneren, maar ook om te protesteren.

Het huidige presidentschap van de ultraliberale, antifeministische, antisyndicale klimaatscepticus Javier Milei, verkozen in november 2023, vertoont verontrustende gelijkenissen met de dictatuur. Na 4 maanden onder president Milei beleeft het land een echte sociale catastrofe. De Nieuwe Werker kon hierover praten met drie Argentijnse vakbondsmensen: Sonia Alesso en Eduardo Pereyra van de onderwijsvakbond CTERA en Marta Scarpato van de CTA-T, Centrale Arbeidersvakbond van Argentinië.

Militair schrikbewind

Op 24 maart 1976 gooide het leger, geleid door Generaal Videla, de regering van Isabel Perón omver. De militaire dictatuur duurde 7 jaar. De tol was duizelingwekkend: 30.000 mensen dood of vermist, waarvan enkele duizenden levend in zee werden gegooid, 15.000 mensen doodgeschoten, 9.000 politieke gevangenen en 1,5 miljoen ballingen.

Marta herinnert het zich nog goed: “Op 24 maart werden we gewekt door de militaire marsen. Het was niet de eerste staatsgreep; we hadden er al verschillende meegemaakt. Maar ik voelde meteen dat deze ons directer zou raken.” De vervolging van mensenrechtenactivisten en vakbondsleden begon al snel. “Mijn broer en alle vakbondsleiders in zijn fabriek moesten Buenos Aires verlaten en onderduiken. Op 14 november werd Miguel ontvoerd. Hij was 34 jaar oud. Tot op de dag van vandaag is hij nog steeds vermist….”

“In onze fabriek verschenen nieuwe regels zodra de staatsgreep uitbrak. Vrouwen mochten bijvoorbeeld geen broeken meer dragen. Van de ene op de andere dag waren de collectieve overeenkomsten die we met de directie hadden gesloten en die onze arbeidsomstandigheden aanzienlijk hadden verbeterd, waardeloos geworden.”

De grootmoeders van de Plaza de Mayo

Op 24 maart waren het de Moeders en Grootmoeders van de Plaza de Mayo (Meiplein) die de mars ter herdenking van de staatsgreep leidden. Van alle verzetsinitiatieven tijdens de dictatuur waren zij allicht de meest iconische.

Ze begonnen te demonstreren op 30 april 1977, midden de repressie. Ze trotseerden het leger door de terugkeer van hun ‘gestolen’ kinderen en kleinkinderen te eisen. “We waren gek van pijn, woede en machteloosheid. Ze hadden ons afgenomen wat ons het dierbaarst was, onze kinderen”, vertelde Taty Almeida in 2017 aan France 24. Tussen 1976 en 1983 werden 500 baby’s weggehaald bij families van tegenstanders van het militair regime en vervolgens illegaal geadopteerd door families die dicht bij de regering stonden.

Sinds het begin van de actie van de Moeders zijn meer dan 130 van deze kinderen geïdentificeerd. En ze zijn niet van plan het hierbij te laten. Op 10 december, de Internationale Dag van de Mensenrechten, spraken de Grootmoeders president Milei aan: “We zullen nooit ophouden. We eisen dat elke regering op zoek gaat naar onze vermiste geliefden en dat rechtbanken de waarheid achterhalen over het lot van onze zonen en dochters.”

Gruwel goedgepraat

Vandaag, 48 jaar later, is de eis voor gerechtigheid nog belangrijker tegenover een regering die de gruwel van deze donkere periode in de geschiedenis van Argentinië wil bagatelliseren. In een video die op 24 maart werd gepubliceerd, refereerde president Milei aan de systematische massamoord als een “oorlog” tussen de staat en guerrillastrijders, een oorlog tussen de overheid en opstandelingen, in plaats van het te hebben over de militaire dictatuur na een staatsgreep. De president betwist ook het cijfer van 30.000 verdwenen mensen. Hij heeft het over minder dan 9.000. “Het is een manier om alle gruwel te legitimeren die werd begaan tijdens de dictatuur”, zegt Eduardo verontwaardigd.

“Het is een manier om alle gruwel te legitimeren die werd begaan tijdens de dictatuur”

— Eduardo Pereyra

“De mobilisatie op 24 maart was erg belangrijk omdat de huidige extreemrechtse regering vergelijkbare eisen stelt als de dictatuur van toen. Ze valt de sociale zekerheid, de mensenrechten en vakbondsrechten aan, en vernietigt natuurlijke hulpbronnen,” legt Sonia uit.

Kapitalist met kettingzaag

Voordat Milei president werd, was hij een mediafiguur: econoom, essayist en commentator in verschillende media. In 2019 ging hij de politiek in. Met een kettingzaag.

Milei gebruikte bij verschillende publieke optredens een kettingzaag om zijn voornemen om drastisch te snoeien in de overheidsuitgaven kracht bij te zetten. Naar eigen zeggen wil hij “een einde maken aan de aberratie die sociale rechtvaardigheid heet.” Hij beschrijft zichzelf als een “anarchokapitalist”. Hij wil de rol van de staat terugdringen en belooft verschillende ministeries af te schaffen, waaronder Onderwijs, Gezondheid en Vrouwenzaken. Hij wil de nationale munt vervangen door de Amerikaanse dollar. “Mensen geloofden die belofte echt”, betreurt Marta. “Ik herinner me dat ik met een taxichauffeur sprak die ervan overtuigd was dat zijn salaris in dollars zou worden omgezet.”

Op 19 november 2023 won de man die vaak wordt vergeleken met Trump en Bolsonaro (Braziliaans oud-president) de verkiezingen in de tweede ronde met 55,7% van de stemmen. “Met een veel lagere opkomst dan normaal”, zegt Marta. Sonia voegt eraan toe: “Er zijn verschillende andere redenen waarom hij de verkozen is. De fouten van vorige regeringen, de coronapandemie die zijn naweeën achterlaat, de opkomst van extreem rechts in Latijns-Amerika en de rest van de wereld….”

Toenemende armoede

Amper 10 dagen na zijn verkiezing presenteerde Javier Milei zijn nooddecreet dat meer dan 300 regels wijzigde of introk, waaronder wetten die de huurprijzen regelen en de privatisering van overheidsbedrijven verhinderen. Budgetten voor openbaar vervoer en energie zouden fors teruggedrongen worden en zo’n vijfduizend ambtenaren ontslagen. Vorige maand, in maart 2024 werd het decreet verworpen door de Senaat. Dit was de tweede wetgevende nederlaag van de president in nauwelijks 3 maanden, na de intrekking van zijn ‘Omnibuswet’, een pakket ultraliberale hervormingen, in februari.

Ondanks juridische nederlagen die bepalen dat de president een pak radicale ingrepen moet voorleggen aan het parlement heeft Milei wel degelijk al dramatische maatregelen doorgevoerd. Zo sloot hij bijvoorbeeld de voedselbanken af. “In 100 dagen presidentschap van Milei is de inflatie omhooggeschoten. We vermoeden dat er een miljoen armen per maand bijkomen. Mensen lijden honger. Het is echt een sociale ramp”, legt Sonia uit.

“We vermoeden dat er een miljoen armen per maand bijkomen. Mensen lijden honger. Het is echt een sociale ramp”

— Sonia Alesso

In de onderwijssector, waar Sonia en Eduardo actief zijn, verhoogt Milei de financiering voor privéonderwijs ten koste van het staatsonderwijs. “Hij is zelfs zo ver gegaan dat hij geld biedt aan ouders die hun kinderen naar privéscholen sturen. Tegelijkertijd snijdt hij in het budget voor de schoolkantine en verhoogt hij de prijs van schoolbenodigdheden”, klaagt Sonia.

Werknemersrechten beknot

“Argentinië is een van de landen in Latijns-Amerika waar de meeste rechten voor werknemers verworven zijn”, legt Eduardo uit. De vakbeweging is er erg sterk. Maar op dit moment maakt ze zeer moeilijke tijden door. “De vervolging door de regering is verschrikkelijk”, voegt Sonia toe.

Zodra Milei aan de macht kwam, wou hij het arbeidsrecht radicaal aanpakken. Een greep uit de maatregelen: vergemakkelijken van ontslag, verlagen van ontslagvergoedingen, optrekken van werkuren naar 12 uur per dag, inkorten van zwangerschapsverlof, verlengen van de proefperiode van nieuwe werknemers, inperken van het stakingsrecht en invoeren van een minimumdienst, deelnemen aan sociaal protest toestaan als ontslaggrond, … Hij probeerde het betogingsrecht te beperken door bijvoorbeeld gevangenisstraffen van drie en een half jaar op te leggen voor het blokkeren van het verkeer.

De vakbeweging reageerde onmiddellijk met stakingen, betogingen, juridische stappen en klachten bij de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO).

Sociaal protest en solidariteit

Volgens Marta zijn er verschillende manieren om te reageren op de aanvallen van de regering, maar eerst en vooral moeten mensen de straat op. “Toen de regering probeerde een wet aan te nemen dat demonstraties strafbaar stelde, gingen mensen de straat op met hun potten en pannen. De wet kwam er niet…” Een tweede instrument is het parlement. “We hebben kameraden die daar de werknemers vertegenwoordigen.” En ten derde is er nog de juridische weg. De grote overkoepelende vakbond CGT legde de arbeidshervormingen van Milei voor aan de ‘Nationale Kamer van Arbeid’. In januari werden ze verworpen. Voorlopig.

Eduardo voegt nog een vierde aspect toe dat volgens hem essentieel is: internationale solidariteit, en zeker vakbondssolidariteit. “Die is nog nooit zo belangrijk geweest. Tijdens de staking van 24 januari werden in verschillende landen over de hele wereld, waaronder België, steunbetuigingen georganiseerd”. Het ABVV deed vanzelfsprekend mee. Op 24 maart ook ter plekke, in Argentinië. “Dit versterkt de Argentijnse vakbeweging. En het is een sterk signaal naar de regering”, besluit Eduardo. La lucha continua. De strijd gaat voort.