Van een miljonairstaks over een vermogensbelasting tot een belasting op het speculeren met aandelen. Er zijn heel wat pistes om meer en eerlijker bijdragen te innen. Maar niet iedereen gaat daarmee akkoord. Politieke partijen passen, in aanloop naar de verkiezingen, netjes in de klassieke links-rechts opdeling wanneer het om ons belastingsysteem gaat.

Snelwegen, bussen en trams, bedrijventerreinen. Scholen, dienstencentra, ziekenhuizen. Uitkeringen, gezondheidszorg, subsidies. Brandweerlui, leerkrachten, afvalophalers. Zonder betrouwbare overheidsinkomsten niks van dit alles. En wie overheidsinkomsten zegt, zegt ‘belastingen’. Of nog beter: ‘essentiële bijdragen’. 

“Een belastingsysteem is geen negatief concept. Fiscaliteit is geen scheldwoord. Wij allemaal, jong en oud, maar ook de volgende generaties hebben dit nodig als motor van onze collectieve diensten, als instrument om via sociale zekerheid solidariteit te organiseren en inkomenszekerheid te voorzien, als mechanisme voor herverdeling, als inkomstenbron voor een rechtvaardige overgang naar een koolstofarme economie … ”, aldus ABVV-voorzitter Thierry Bodson.

Met deze woorden openende de ABVV-voorzitter een studienamiddag van het ‘Netwerk voor Rechtvaardige Fiscaliteit’ en ‘Réseau pour la Justice Fiscale’* in het Federaal Parlement waarbij politici geconfronteerd werden met de standpunten van deze netwerken. Standpunten die vertrekken van een zeer helder uitgangspunt: be-last-ingen hoeven geen ‘last’ te betekenen wanneer ze rechtvaardig worden geïnd, het zijn bijdragen aan het algemeen belang die een sociale en solidaire samenleving mogelijk maken. Met het oog op de verkiezingen van juni werden de politici uitgedaagd om zich duidelijk uit te spreken.

Minder uitgeven

Na de diverse crisissen, van corona tot de energieprijzen, in een context van toenemende staatsschuld, door Europa opgelegde bezuinigingen, een roep om hogere defensie-uitgaven én een roep om sociale noden te lenigen en de ongelijkheid terug te dringen, kijken politici verschillende kanten op. Opvallend is hoe N-VA en MR (Franstalige liberalen) een voorafname doen op concrete fiscale verbeterpistes zoals het vergroten van de progressiviteit in de personenbelasting (de belasting op je inkomen) zodat die oploopt en wie meer verdient, sneller meer bijdraagt.

Onder het mom van “we moeten openbare middelen gericht inzetten en de effectiviteit van overheidsbeleid beoordelen”, haalt Benoît Piedboeuf (MR) aan dat de overheid hogere belastinginkomsten zal hebben wanneer er mee mensen aan het werk zijn. “Nu zijn bepaalde uitkeringen zo hoog dat ze de zin om te werken ontnemen. Daar moeten we iets aan doen.” Nochtans ligt maar liefst 90% van de sociale minima onder de armoedegrens. Eenzelfde geluid klinkt bij Peter De Roover (N-VA). Ook hij haalt de “hoge belastingdruk” aan en waarschuwt dat fiscale hervormingen “de bereidheid van de hogere middenklasse om belastingen te betalen niet mogen hypothekeren.” Dat is alsof je verkeersboetes niet zou laten stijgen met de zwaarte van de overtreding uit vrees dat mensen dan de boete niet meer willen betalen. Voor N-VA moet de belastingdruk op arbeid dalen door hervormingen en besparingen…

Meer ophalen

Een ander geluid klinkt er bij de linkse en de centrumpartijen. Jeremie Vaneeckhout, covoorzitter Groen, waarschuwt dat bezuinigen eenvoudig lijkt, maar dat de terugslag jaren later komt. “De Vlaamse regering bespaart de overheid al meer dan tien jaar kapot, bezuinigt miljoenen op ambtenaren maar slaagt er intussen niet meer in haar kerntaken te doen op vlak van welzijn, ouderenzorg, openbaar vervoer, en betaalt zich intussen blauw en in veelvoud aan dure consultants.”

Ook Ahmed Laaouej (PS) benadrukt dat overheidsuitgaven investeringen zijn in de samenleving en bijdragen aan de algemene rijkdom van een land waarop je niet zomaar kunt bezuinigen. Hij wil de personenbelasting eerlijker en dus meer oplopend maken zodat lage en middeninkomens lagere belastingen betalen dan nu het geval is. Daar gaan Open Vld, N-VA en MR niet mee akkoord, ondanks dat ze aangeven te vinden dat een inkomen uit arbeid te veel belast wordt en dat werken meer moet lonen. Les Engagés neemt een tussenpositie in. De partijen Vooruit, PVDA-PTB, CD&V, Groen, PS, Ecolo en Défi erkennen volop dat de progressiviteit van de personenbelasting een hefboom is voor herverdeling en meer dan nu moet garanderen dat de zwaarste lasten op de sterkste schouders rusten. 

Een euro is (niet altijd) een euro

Met belastingschalen zorgen dat wie meer verdient ook meer bijdraagt. Dat is vanzelfsprekend. Maar toch gebeurt dit nu niet. Vandaag wordt dit immers alleen toegepast op een inkomen uit arbeid. Het kan nog een pak eerlijker door ook inkomsten uit vermogen op te nemen. Elke euro gelijk, of die nu door arbeid, rente of huur verdiend is.

Joris Vandenbroucke (Vooruit): “Je kan werken aan de belastingschijven maar het inkomen van de arbeider zal dan belast blijven worden en dat van wie speculeert met aandelen of panden verkoopt niet. Het is noodzakelijk om dergelijke vermogensinkomsten ook op te nemen en de belastingdruk te verschuiven naar die inkomsten. Een euro is een euro. Laat ons alle vermogensinkomsten gelijk en progressief belasten,  geglobaliseerd en dus aan gelijke tarieven met inkomsten uit arbeid.”  

“Vermogen zit nog meer dan inkomen geconcentreerd bij een elite: de tien procent rijksten bezit meer dan de helft van het vermogen in ons land.”

---

Ook de PS, Groen, Ecolo, PVDA-PTB, Défi en Les Engagés hanteren dit uitgangspunt om alle inkomens samen te nemen. “Nu is ons land een fiscale hel voor de werkende klasse maar een fiscaal paradijs voor rijken en grote bedrijven”, stipt Marco Van Hees (PVDA) aan. “Een gelijke belasting op het totale inkomen laat toe om op een eerlijke manier inkomen te belasten.”

N-VA, CD&V, Open Vld en MR volgen niet. Ze willen inkomsten uit arbeid en die uit vermogen apart behandelen. “Een euro is géén euro”, klinkt het daar. De Vlaams nationalisten en de liberalen vinden mekaar. Ze poneren dat dit voorbij gaat aan de realiteit en verwijzen naar het “risico” voor wie van geld nog meer geld maakt. “Voor sommige euro’s is er geen enkel risico genomen, voor sommige wel. We hebben in België geen nood aan nog meer progressiviteit of herverdeling”, aldus N-VA. CD&V wil een tussenvorm en pleit voor een tweeledig systeem waarbij een inkomen uit arbeid lager en progressief belast wordt en een inkomen uit vermogen aan een vast tarief.

Meer bij rijke elite

Om iedereen billijk te doen bijdragen moet je niet alleen belastingen heffen op inkomsten, maar ook op bezit van grote vermogens. Vermogen zit nog meer dan inkomen geconcentreerd bij een elite: de tien procent rijksten bezit meer dan de helft (55 procent) van het vermogen in ons land. Cijfers van de Nationale Bank tonen dat die 10 procent rijkste Belgen zo’n 29% van de woningen en 79% van de aandelen bezitten.

Die rijkdom kunnen we afromen met een vermogensbelasting. Vakbond ABVV pleit daar al jaren voor en gaat voor een oplopende bijdrage: 0,5% vanaf een netto vermogen van €1 miljoen, geleidelijk oplopend tot 2% vanaf een netto vermogen van bijvoorbeeld €10 miljoen.

De overgrote meerderheid van burgers in ons land is absoluut gewonnen voor dergelijke vermogensbelasting. Zeven op tien zijn pro.

Toch zijn MR, Défi, Les Engagés, Open Vld, N-VA en CD&V** tegen en willen ze ook niet in kaart brengen wie wat bezit. Sommigen onder hen huiveren bij het idee en proberen dit spottend onderuit te halen. “Wat als iemand een schilderij op zolder vindt dat blijkt enorm waardevol te zijn? Gaan we huisbezoeken doen om dit te controleren?”, vraagt Benoît Piedboeuf (MR) schertsend.

“Meer dan zeven op tien Vlamingen is voor een vermogensbelasting.”

“Dergelijke karikaturen zijn je reinste onzin”, countert Joris Vandenbroucke (Vooruit). “Alsof we de dure flessen wijn in je kelder zouden tellen of je koersfiets zouden schatten. We moeten natuurlijk geen luchtkastelen bouwen, maar we kunnen al starten met bijdragen te heffen op wat wel gekend is. Het valt op dat diegenen die een hardvochtige retoriek hanteren over sociale voordelen dit niet doortrekken naar de groep superrijken die vandaag te weinig bijdragen waardoor iedereen anders te veel betaalt. ”

Meer weten

Doen alsof iedereen die er in geslaagd is een woning te kopen of de middenklasse hier zal voor opdraaien, is mensen een rad voor ogen draaien zodat de rijken de belastingsdans blijven ontspringen. Met een vermogenskadaster omvat je in de eerste plaats (groot)grondbezit, vastgoed waarbij je dan vanzelfsprekend de eigen gezinswoning buiten beschouwing laat, financiële activa zoals beleggingen en participaties, en vermogen ondergebracht in vennootschappen. En voor enorm waardevolle collecties zoals bijvoorbeeld oldtimers zou je zelfs ook de verzekerde waarde kunnen opnemen.

Ben Van Duppen (PVDA) “Het is puur een kwestie van keuzes maken. Er zijn geen praktische bezwaren. Het is hallucinant dat voor werknemers bijna alles vooraf ingevuld staat op tax-on-web, dat de fiscus alles weet over ons, terwijl de rijken ontsnappen.” Ook voor Jeremie Vaneeckhout (Groen) moet het taboe weg: “In het Vlaanderen van CD&V, Open Vld en N-VA kunnen vermogens in het buitenland gecontroleerd worden om te zien of men wel recht heeft op een sociale woning. Maar een Belgisch vermogenskadaster kan dan weer niet.”

Het is duidelijk. Wanneer het om fiscaliteit gaat, worden de traditionele links-rechts-tegenstellingen gehandhaafd. Links wil de sterkste schouders zo veel als mogelijk de zwaarste lasten laten dragen. Rechts wil vooral de vermogenden niet bruuskeren. In het centrum wordt braafjes gewikt en gewogen, maar niet echt gekozen. Conservatieve politici liggen dwars op de weg naar eerlijkere bijdragen van iedereen. Om in juni voor fiscale rechtvaardigheid te stemmen, moet je naar links kijken. 

*Deze samenwerkende netwerken bestaan uit een brede groep van vakbonden, armoedeorganisaties, Noord-Zuidbewegingen en andere middenveldorganisaties.

**CD&V is tegen een vermogensbelasting maar voor een vermogenswinstbelasting die enkel de aangroei, de bijkomende winsten omvat die gegenereerd worden uit vermogen.