// een bijdrage van BBTK

Julien Dohet, politiek secretaris van de Luikse afdeling van de BBTK, schreef een boek over antifascisme. Als historicus en bestuurder van het ‘Institut d’histoire ouvrière économique et sociale’ (IHOES) is hij ook een geëngageerd en gepassioneerd syndicalist. Hij vertelt ons over zijn parcours en geeft zijn analyse van de geschiedenis van de sociale strijd en van extreemrechts.

Julien, je bent in zekere zin onze BBTK-expert voor antifascisme. Wanneer ben je je voor dit thema gaan interesseren?

Julien Dohet: “Ik werk ondertussen al ruim twintig jaar rond de ideologie van extreemrechts. Ik heb er veel over gelezen en hun communicatie en methodes grondig geanalyseerd. Je begrijpt je tegenstander immers beter als je hem doorgrondt. Tijdens mijn studies heb ik al over dit onderwerp geschreven. Zodra ik mijn diploma op zak had, ben ik me gaan engageren bij de ABVV-jongeren. Zo werd ik ondergedompeld in het vakbondswerk en werd ik geleidelijk militant. Dat was aan het einde van de jaren 1990. Het was een periode waarin extreemrechts terrein veroverde en in enkele Franse steden zelfs gemeenteraadsverkiezingen won. Hun ideologie begon zich te verspreiden. De ABVV-jongeren organiseerden in die periode al campagnes tegen extreemrechts. Het is toen en dankzij dit studiewerk dat ik meer inzicht kreeg in de valstrik die het pseudo-sociale discours van extreemrechts kan vormen.”

“Het was ook in die jaren dat de vereniging Territoire de la Mémoire werd opgericht, naar aanleiding van Zwarte Zondag. In de vroege jaren 2000 sloot ik me bij hen aan en schreef ik regelmatig teksten. Aan de vooravond van de verkiezingen van 2018-2019 was er ook een militante antifascistische beweging die uitbreiding nam en zich herstructureerde in grotere coalities. We voelden een nieuwe wind opkomen. Op dat moment begon ik na te denken en onderzoek te doen naar het antifascisme en zijn geschiedenis. Ik wilde tonen dat deze beweging en de wil om de democratische waarden te verdedigen niet uit het niets zijn ontstaan. Ik heb toen vastgesteld dat er haast geen studies waren over het antifascisme in België over het algemeen. Er moest dus een leemte worden opgevuld. Ik ben dan aan de slag gegaan, met de blik van een historicus.”

Welke veranderingen heb je tijdens je loopbaan opgemerkt in de communicatie van extreemrechts?

Julien: “De laatste jaren heeft de opkomst van de sociale media de situatie grondig gewijzigd. De politieke communicatie en ook de contacten tussen mensen zijn door de online netwerken heel erg veranderd, en dat geldt dus ook voor extreemrechts. Op dit gebied voelen extremisten zich als een vis in het water. Ze communiceren veel en intensief via sociale media, geven schokkend commentaar bij bepaalde gebeurtenissen, verspreiden fake news, wakkeren verhitte debatten aan en zaaien angst en haat rond hun populistische thema’s. Hoe gemakkelijk is dat niet? De sociale media zijn gratis, toegankelijk voor iedereen, handig en snel … Via die weg bereiken ze sneller veel meer mensen.”

“Sociale media zijn gratis, toegankelijk voor iedereen, handig en snel … Via die weg bereiken extremisten sneller veel meer mensen”

“Dat had ik ook al vastgesteld aan het begin van mijn carrière, die grosso modo samenviel met de opkomst van het internet. Zelfs toen waren de extreemrechtse partijen meteen mee en ontwikkelden ze al snel zeer goed ontworpen en efficiënte websites. Aanwezig zijn op de sociale media is één ding, want je krijgt een publiek, wordt gezien. Maar het is niet de manier om een politieke partij uit te bouwen. Om te kunnen bestaan, hebben ze echte contacten met mensen nodig, ze moeten kunnen samenkomen, bijeenkomsten organiseren. We kunnen vechten tegen de virtuele communicatie van extreemrechts, maar de strijd moet absoluut ook op het terrein plaatsvinden. En dat is waar de antifascisten een echte rol spelen.” 

Wordt de aanwezigheid van extreemrechts binnen onze samenleving gebanaliseerd?

Julien: “We zijn geleidelijk gewend geraakt aan de aanwezigheid van extreemrechts binnen de politieke context en binnen de samenleving in het algemeen. En die tendens ging inderdaad gepaard met een zekere banalisering. Na Zwarte Zondag, dat was in 1991, toen het Vlaams Blok met een overweldigend verkiezingsresultaat het Belgische politieke toneel bestormde, heerste opperste verbazing en verontwaardiging. Er werden toen initiatieven uit de grond gestampt en collectieven opgericht om de opkomst van extreemrechts in te dammen.”

“Elders in Europa zagen we vergelijkbare taferelen, onder meer in Oostenrijk toen extreemrechts in 1999 de parlementsverkiezingen won. Ook die werden als een aardverschuiving ervaren. Hetzelfde gebeurde in Frankrijk in 2002, toen Jean-Marie Le Pen en zijn Front National de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen haalden.”

“Maar de verontwaardiging ebde in de loop der jaren haast onmerkbaar weg, en precies die banalisering is zo gevaarlijk. Bij latere verkiezingen waarbij extreemrechts extra stemmen won, was die verbazing al veel minder alom aanwezig. De gevaren van extreemrechts, een brandend actueel thema aan het einde van de jaren 1990, kregen niet meer dezelfde aandacht en leken wat onder de radar te verdwijnen. De waakzaamheid en aandacht waren afgenomen terwijl extreemrechts wel degelijk nog steeds aanwezig was en zelfs sterker werd. Maar sinds enige tijd is er opnieuw een verscherpt bewustzijn. De oprichting van de 8 meicoalitie is hier een duidelijk voorbeeld van.” 

Waarom is het symbool van 8 mei zo belangrijk?

Julien: “Er is vandaag een mobilisatie tegen extreemrechts die vormt krijgt en uitbreiding neemt. Vanuit de vakbonden wordt rond deze vraagstukken gewerkt. Daarnaast ontstaan er bredere antifascistische collectieven. Er is een besef van dreiging, dat actie noodzakelijk is. Er wordt over gepraat. De focus ligt op de verkiezingen van 2024 en het gevaar dat extreemrechts opnieuw aan kracht wint.”

“Op 8 mei 1945 werd nazi-Duitsland verslagen en werd het fascisme een krachtig halt toegeroepen. De herinnering aan deze overwinning werd tot 1974 levend gehouden met een feestdag. In dat jaar besloot de regering die te schrappen vanwege de economische crisis. De 8 meicoalitie, een initiatief van Ellen De Soete, roept nu op om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken, als dam tegen extreemrechts. Die dag is symbolisch erg belangrijk. Vorig jaar kwamen heel wat organisaties en grote groepen mensen in het Fort van Breendonk samen om zich achter de eis van de 8 meicoalitie te scharen. Dit jaar gaan we nog een stap verder en worden er opnieuw veel acties gehouden. De strijd tegen extreemrechts is een van de bekommernissen van het ABVV, dat op zijn laatste congres trouwens ook een motie in die zin heeft aangenomen.”

Fascistische bijeenkomsten leiden vaak tot reacties tegen antifascisten.

Julien: “We staan voor een ethisch en politiek probleem. We zien telkens opnieuw dat extreemrechtse bijeenkomsten niet worden verboden omdat ze uitgaan van extreemrechts, maar wel omdat het houden van zulke meetings leidt tot een antifascistische tegendemonstratie en die wordt als potentieel verstorend voor de openbare orde gezien. Het probleem wordt omgedraaid. Men gebruikt het motief van antifascisme om een fascistische bijeenkomst te verbieden. Fascisme en antifascisme worden zo op eenzelfde niveau geplaatst.”

“Soms lijkt de politie meer gevaar te zien in antifascisten dan in fascisten”

“Maar er is geen evenwicht, dit is een gevaar voor de democratie. Terwijl antifascisten net de democratie proberen te verdedigen. Soms lijkt de politie meer gevaar te zien in antifascisten dan in fascisten. Dat roept toch veel vragen op. Ook vakbondsleden komen nu onder vuur te liggen en worden gezien als onruststokers. Dat hebben we recent gezien in het conflict bij Delhaize. Dat is ongezien geweld. We stellen een verontrustende ommekeer vast.”

De vakbonden zijn vaak het doelwit van extreemrechts. Waarom?

Julien: “De vakbonden zijn een essentiële, democratische tegenmacht die extreemrechts irriteert. Extreemrechts pleit voor individualisme binnen een homogene samenleving, terwijl wij pleiten voor solidariteit en een samenleving die openstaat voor diversiteit. De vakbonden zijn het bewijs dat de strijd loont en dat meer sociale vooruitgang mogelijk is.”

“Er moeten op het terrein veel inspanningen worden geleverd om iedereen bewust te maken van de gevaren van extreemrechts. En de vakbondsafgevaardigden spelen daarbij een rol. Het betekent dat we zaken moeten uitleggen, populistische misvattingen weerleggen met argumenten, alsook racisme, seksisme en alle vormen van discriminatie bestrijden. We moeten ons blijven inzetten en op alle fronten aanwezig zijn. En elke dag waakzaam blijven.”