De groene transitie gaat een pak veranderingen met zich meebrengen voor werknemers overal ter wereld. Als vakbond willen we die transitie begeleiden en omkaderen.

// een bijdrage van de BBTK

De opwarming van de aarde gaat sneller dan verwacht, is wijdverspreid en neemt toe in intensiteit. Dat is de verontrustende conclusie van het nieuwste grote klimaatrapport van het VN-klimaatpanel IPCC. Het rapport is een “code rood” voor de mensheid. Midden oktober verzamelden tienduizenden mensen zich in Brussel om de alarmbel te luiden. De tijd tikt: we hebben dringend nood aan ambitieuze, solidaire en coherente maatregelen.

We kunnen de realiteit niet negeren. In ons land zagen we afgelopen zomer zelf de immense gevolgen van klimaatverandering. De hevige regenval en bijhorende overstromingen richtten een ware ravage aan. Deze ramp trof de meest kwetsbare mensen dubbel zo hard. Wie niet de middelen heeft om zich goed te verzekeren of niet kan rekenen op een sterk netwerk heeft het bij zo’n zware klap uiteraard veel moeilijker.  Het blijkt ook dat de bewoners van huizen in de overstroomde gebieden overwegend mensen zijn die in een kwetsbare positie verkeren.

Klimaat en ongelijkheid

Sociale ongelijkheid speelt immers een belangrijke rol in het klimaatvraagstuk. Enerzijds hangt de uitstoot van broeikasgassen namelijk sterk samen met de levensstandaard. Anderzijds dreigen de meest kwetsbare groepen de gevolgen van de klimaatverandering het hardst te voelen. Ook de gevolgen van een sterk klimaatbeleid zullen zich in ongelijke mate laten voelen. Zo is een minder vervuilende wagen bijvoorbeeld duurder dan een ouder (meer vervuilend) tweedehands model. En sociale woningen zijn te zelden energiezuinige woningen, wat rechtstreeks leidt tot onevenredig hoge kosten voor de bewoners en voor klimaateffecten op langere termijn. 

We hebben nood aan een meer verantwoorde economie

Naast de individuele verantwoordelijkheid die we allen dragen mogen we natuurlijk het grotere geheel niet uit het oog verliezen. Wie weet dat er zo’n 100 bedrijven verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van 71% van alle broeikasgassen, weet ook dat structurele en politieke actie broodnodig zal zijn. Er moet echt werk worden gemaakt van een meer verantwoorde economie, een andere manier van produceren en een omschakeling van de meest vervuilende bedrijven.

Arbeidsduurvermindering

Het klimaatbeleid moet hier rekening mee houden. Enkel een sociaal uitgebalanceerde overgang zal leiden tot meer sociale rechtvaardigheid. Sommige ondernemingen zullen hun vervuilende activiteiten moeten aanpassen of hun werking heroriënteren, misschien personeel laten afvloeien, hun competenties bijstellen, aan productiviteit winnen, misschien méér gaan digitaliseren …

Collectieve arbeidsduurvermindering is één van de manieren om die dynamiek correct op te starten. Hierdoor kunnen die noodzakelijke aanpassingen van de sectoren en het daarbij horende werk zonder sociale schokken doorgevoerd worden. Bovendien zou de tijd die iedereen wint door de invoering van een vierdagenweek en/of arbeidsduurvermindering bijvoorbeeld ingezet kunnen worden voor de snellere ontwikkeling van verantwoorde, klimaatvriendelijke burgerinitiatieven: dit betekent dan méér tijd om je eigen voedsel te gaan produceren, om nieuwe consumptiegewoonten en vormen van samenwerking aan te leren …

Openbare diensten

Een ander belangrijk element zijn de openbare diensten. Zij spelen een cruciale rol in het bestrijden van klimaatrampen. Een preventieve rol natuurlijk, maar ook een curatieve rol. Het is namelijk de taak van de overheid om alle burgers te beschermen. In het geval van de overstromingen ging het dan onder andere om de gemeentebesturen, de  politie, de brandweer, de OCMW’s, het leger, de civiele bescherming. Wanneer er op de openbare diensten te hard wordt bezuinigd, zijn het de meest kwetsbare mensen die het hardst te lijden hebben, en dan moeten vrijwilligers hun solidariteit betuigen terwijl de openbare diensten in de basisbehoeften van de bevolking zouden moeten voorzien.

Openbare diensten moeten aan basisbehoeften tegemoet komen

Wanneer het systeem onder druk komt te staan, wordt het nog duidelijker waarom een stevige, duurzame financiering meer dan ooit nodig is. Daartoe is nood aan een rechtvaardige fiscaliteit die op de sterkste schouders rust. Openbare diensten spelen immers een cruciale rol om de gevolgen voor de meest kwetsbaren te verlichten.

Rechtvaardige overgang

De keuzes van vandaag – in bedrijven en in de brede samenleving – zijn cruciaal voor morgen. De omslag naar een klimaatneutrale economie is nodig om onze toekomst en die van onze kinderen veilig te stellen.

Op een dode planeet zijn er helemaal geen jobs

En welke rol speelt de vakbond daarin? Door de vergroenende economie zullen de bedrijven en dus ook de jobs en de loon- en arbeidsvoorwaarden een grondige transformatie ondergaan. Als syndicale organisatie moeten we al deze veranderingen omkaderen. Op die manier moeten we bijdragen aan de ontwikkeling van duurzame en kwalitatieve jobs. Er zijn sowieso geen jobs op een dode planeet.

Het is de taak van de vakorganisatie om bedrijven te sensibiliseren en te begeleiden om ecologische en klimaatbeschermende oplossingen in te voeren. We moeten de bedrijven begeleiden naar een ecologische overgang, met opleiding en omscholing voor werknemers, opdat de impact op de tewerkstelling beperkt blijft.

De wereld van morgen heeft nood aan economische activiteit. De wereld van morgen zal niet bestaan zonder ecologie, zonder duurzaamheid en zonder openbare diensten.