Terwijl de Belgische bedrijven nog nooit zoveel winst maakten, pleiten sommigen ervoor om de automatische indexatie uit te stellen omdat de lonen ‘te hoog’ zijn en ‘het de bedrijven zijn die de crisis betalen’. De cijfers van de Nationale Bank laten het tegendeel zien.

Eind juni werden we uitgenodigd in het parlement, 87.000 handtekeningen in de ene hand en een van de grootste nationale manifestaties van de voorbije jaren in de andere hand. We kwamen uitleggen waarom de loonnormwet veranderd dient te worden, waarom we terug moeten kunnen onderhandelen over échte loonsverhogingen, en waarom de automatische indexatie geen luxe is maar letterlijk broodnodig.

Nog geen maand later luidt het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) de alarmklok en pleit ervoor de automatische loonindexering één tot twee jaar uit te stellen, want volgens het VBO ‘zijn het de bedrijven die de crisis betalen’.

Hoe erg is het dan wel gesteld met de laatste resultaten van de Belgische bedrijven? Klopt het dat de toestand dramatisch is en dat ontsporende lonen hiervan de oorzaak zijn?

Denktank Minerva zocht het uit. Zij wierpen een doordringende blik op de officiële gegevens van de Nationale Bank van België voor het eerste kwartaal van 2022 (januari – maart). Daarin staan de belangrijkste economische cijfers van de (niet-financiële) bedrijven.

Hoe meten we economie en winst, en voor wie is die?

Eén van de belangrijkste manieren om te zien hoe het met onze economie gaat, is de bruto toegevoegde waarde meten. Dat is de extra waarde die in onze bedrijven gecreëerd werd door een bepaalde input om te vormen tot een bepaalde output. Het totaal van de bruto toegevoegde waarde dat in België geproduceerd wordt, noemen we het Bruto Nationaal Product (BNP).

De toegevoegde waarde, min de lonen en de indirecte belastingen op de productie (onroerende voorheffing, verkeersbelasting, …), plus de overheidssubsidies aan de bedrijven, vormen het bruto-exploitatieoverschot. Een beetje de inkomsten min de uitgaven. Dit is de winst die naar de bedrijven gaat.

De brutowinstmarge is het bruto-exploitatieoverschot afgezet tegen de bruto toegevoegde waarde: de winst die terecht komt bij de eigenaars van de bedrijven. Het is het aandeel van de meerwaarde dat naar het kapitaal gaat en niet naar arbeid.

Ongekend hoge bedrijfswinsten, de lonen blijven achter

Ten opzichte van het laatste kwartaal van 2021, stegen de bedrijfswinsten met meer dan vijf procent, terwijl de verloning van werknemers met minder dan twee procent steeg. Ten opzichte van een jaar geleden (het eerste kwartaal van 2021), steeg de bruto toegevoegde waarde met maar liefst meer dan zestien procent, de beloning van werknemers met elf procent.

De brutowinstmarge van bedrijven is nog nooit zo hoog geweest als in het eerste kwartaal van 2022. Sinds de eeuwwisseling is deze gestegen van rond de 36% naar een globale winstmarge van meer dan 46%. Met andere woorden: steeds meer winst gaat naar kapitaal en niet naar arbeid.

Maar over hoeveel euro hebben we het nu uiteindelijk? Wel, in het eerste kwartaal van 2022 verdienden niet-financiële vennootschappen… meer dan 35 miljard euro.

Winsten dankzij de Belgische overheid

Bovendien ontvangen de bedrijven ongekend hoge subsidies. Ten opzichte van het laatste kwartaal van 2021, ontvingen bedrijven bijna drie miljard euro meer subsidies dan dat zij belastingen moesten betalen. Ten opzichte van het eerste kwartaal van 2021 ontvingen de bedrijven meer dan 11,6 miljard euro méér subsidies dan dat ze belastingen moesten betalen.

Deze subsidies zijn vooral loonsubsidies die de bedrijven krijgen, waarbij de overheid (d.w.z. met het geld van de belastingbetaler) een deel van de loonkost op zich neemt. In België liggen de loonsubsidies verhoudingsgewijs bijna dubbel zo hoog als in Frankrijk, zes keer hoger dan in Nederland, en maar liefst 44 keer hoger dan in Duitsland.[1]

Ook de Belgische winstmarges liggen heel wat hoger dan in onze buurlanden, vooral sinds de taxshift van de regering Michel. Niet alleen verdienden de Belgische bedrijven nog nooit zoveel, ze doen dat veel harder dan in onze buurlanden.

Meer lasten op minder schouders

Van al die toegenomen welvaart gaat er meer en meer naar de (eigenaars van de) bedrijven. Een steeds kleiner deel komt ten goede aan werknemers in de vorm van lonen en bijdragen aan de sociale zekerheid. Het loonaandeel in de Belgische economie neemt af.

Wanneer een steeds kleiner aandeel van de Belgische welvaart naar verloning van arbeid gaat en een groter deel naar de beloning van kapitaal, zullen de overheidsfinanciën en onze sociale zekerheid minder geld ontvangen.

Zonder een herziening van de financiering van onze overheid en sociale zekerheid, zal een steeds kleinere basis voor de financiering opdraaien.

Torenhoge winsten, bikkelharde realiteit

Kortom: de Belgische lonen lopen al een tijdje achter op de stijgende winsten, het arbeidsaandeel zit in een structureel dalende lijn, de winstmarges van bedrijven zijn nog nooit zo hoog geweest – zeker in vergelijking met onze buurlanden. Beweren we een indexsprong moeten maken omdat de lonen te veel geld kosten, is dus niet correct.

Het leven wordt voor meer en meer mensen te duur. Meer en meer mensen komen in de armoede terecht, kunnen hun rekeningen niet meer betalen, het aantal daklozen neemt toe, de ‘rijen’ aan de voedselbanken worden alsmaar langer … Ondertussen versluizen veel bedrijven hun torenhoge winsten – vaak dankzij loonsubsidies – liever naar belastingparadijzen, dan dat ze willen bijdragen aan onze sociale zekerheid.

Wie zegt dat alleen de bedrijven de crisis betalen, sluit zijn ogen voor de bikkelharde economische realiteit van de mensen die geen bedrijf hebben. Dezelfde mensen die – laat ons het niet te gauw vergeten – nog maar net hun leven geriskeerd hebben om de economie draaiende te houden en zo bedrijven gered hebben.

Je kan het volledige verslag van Denktank Minerva hier downloaden.

[1] https://www.denktankminerva.be/opinie/2019/1/23/hoezo-de-lonen-zijn-te-hoog