De Amerikaanse senator en voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders kwam in Brussel zijn boek voorstellen. Hij toonde zich optimistisch over de rol van vakbonden vandaag, maar lijkt te blijven steken in oude politieke recepten.

// een opiniebijdrage van Geeraard Peeters, hoofdredacteur De Nieuwe Werker

De Zaal Henry Le Bœuf van de Brusselse Bozar zat afgeladen vol voor de komst van Bernie Sanders. De 82-jarige senator van de staat Vermont en voormalige presidentskandidaat heeft het nog steeds: zalen laten volstromen kan hij als geen ander, in binnenland maar ook en misschien zelfs steeds meer in het buitenland. Bijna tweeduizend toeschouwers kwamen luisteren naar zijn toelichting over zijn recentste boek ‘Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme’. Journalist Karl Van den Broeck van Apache ging achteraf met de senator in gesprek.

“Not nice people”

Sanders startte zijn betoog met een bezorgdheid. “We evolueren steeds meer in de richting van oligarchie, in de VS maar ook elders. In ons land bezitten een handvol multimiljardairs even veel rijkdom als de helft van de bevolking. Dat zijn zo’n 160 miljoen mensen.”

“Wie geld heeft, heeft macht.” Dat geldt zeker in de VS, waar verkiezingen bijna steevast gewonnen worden door hij of zij die de meeste financiële middelen kan mobiliseren.

Deze ongelijkheid baart de senator grote zorgen. “Deze miljardairs zijn geen ‘nice people’ (nette mensen, nvdr). Ze doen zich misschien wel voor als ideale bondgenoot van de antiracismebeweging, of voor LGBTQ-rechten, maar zij worden in de eerste plaats gedreven door hebzucht. Zo simpel is het. En dat is een gevaar voor de democratie.”

De cijfers

De situatie in de Verenigde Staten ís ook schrijnend. (Sanders geeft toe dat hij de politieke situatie in Europa onvoldoende kent.) Meer dan 6 Amerikanen op de 10 leven ‘paycheck-to-paycheck’. Dat wil zeggen dat op het einde van de maand al hun geld op is. Vaak moeten ze zelfs kredietkaarten bovenhalen om de laatste broodnodige boodschappen van de maand betaald te krijgen. Dit leidt tot een oplopende schuldenlast.

63% van de Amerikaanse werknemers is niet in staat om een onverwachte nooduitgave van 500 dollar te betalen. Ze spreken zelfs steeds vaker hun pensioenspaarpotje aan om de eindjes aan elkaar te knopen. Dit leidt tot grote kopzorgen bij de bevolking, zeker in tijden van oplopende inflatie.

“We weten allemaal wat deze toegenomen stress met het menselijk lichaam kan doen”, aldus Sanders, met de waarschuwing dat ook Europa in deze richting evolueert.

Hoop

Tegelijk ziet Sanders hoopgevende signalen. Overweldigend applaus gaat door de zaal wanneer hij wijst op de positieve evoluties in de vakbondswereld.

“De VS kent een bijzonder lage syndicalisatiegraad. Weinig mensen zijn aangesloten bij een vakbond en het is heel moeilijk om een nieuwe vakbond te beginnen. Toch zijn er hoopgevende signalen. Ik denk bijvoorbeeld aan de oprichting van vakbonden en de strijdlust bij de werknemers bij Amazon en Starbucks. Het doet deugd om te zien dat jonge mensen zich organiseren.”

Ook de stakers in de Amerikaanse automobielindustrie krijgen van Sanders een pluim. “Deze werknemers werken harder dan vijftig jaar geleden, maar in reële termen verdienen ze minder.” De stakers bij de drie grote fabrikanten (Stellantis, General Motors en Ford) zijn erin geslaagd aanzienlijke loonsverhogingen af te dwingen.

Oude recepten

De senator uit Vermont is een kei in diagnoses stellen over hoe we er vandaag voor staan. Ongelijkheid, hebzucht van grote bedrijven, gebrek aan gezondheidszorg, klimaatverandering. Hij gaat zelfs zo ver als te stellen dat de Democratische Partij niet in staat is of niet bereid is om deze problemen het hoofd te bieden.

“De Democratische Partij was ooit de partij van de werkende klasse. Vandaag stemt die werkende klasse massaal voor Donald Trump, omdat ze het gevoel hebben dat ze in de steek gelaten zijn. Die stemmers zijn niet allemaal racist of homofoob.”

En net in zijn oplossingen lijkt de senator – ondanks zijn goeie hoop voor grassroots bewegingen en organisaties zoals vakbonden – niet veel verder te komen dan stemadvies te geven voor de Democratische Partij.

Sanders stelt dat Joe Biden de progressiefste president is sinds Franklin D. Roosevelt. De president krijgt een pluim omdat hij tien minuten aanwezig was op een stakingspiket van de UAW-vakbond in Michigan. Sanders geeft complimenten voor minuscule stapjes voorwaarts in de strijd tegen klimaatverandering, terwijl Biden de noordpool openstelt voor olie-ontginning.

Onvoorwaardelijke steun

Sanders kreeg een vraag vanuit het publiek over het Amerikaanse gevangenissysteem, maar repte in zijn antwoord met geen woord over Joe Biden, de medeauteur van de ‘Crime Bill’. Deze wet hervormde in de jaren ’90 het strafsysteem waardoor miljoenen (vooral gekleurde) Amerikanen in het penitentiair systeem terechtkwamen voor kleine, geweldloze vergrijpen.

Joe Biden was in de jaren ’90 één van de hevigste supporters voor het vrijhandelsverdrag NAFTA, dat ervoor zorgde dat miljoenen jobs naar het buitenland werden verscheept. Sanders was hier tegen. Biden was één van de sleutelspelers om Democratische steun te vergaren voor de oorlog van George W. Bush tegen Irak in 2003. Sanders was hiertegen.

Sanders sprak in 2020 zijn steun uit voor toen presidentskandidaat Biden. In ruil kreeg hij de garantie dat Biden werk zou maken van een federaal minimumloon van 15 dollar per uur. Sinds Bidens overwinning is er van deze belofte niks in huis gekomen. Biden beloofde ook een publieke zorgverzekering en kwijtschelding van een heel pak studentenschuld. Van beide beloftes kwam niets of zo goed als niets in huis.

In dat opzicht is het minstens opmerkelijk dat Sanders vandaag weer zijn onvoorwaardelijke steun uitspreekt voor Joe Biden voor de presidentsverkiezingen van 2024. Een mens kan zich de vraag stellen of de voorgestelde recepten van Sanders even waardevol zijn als zijn diagnoses van wat er misloopt; of de progressieve en bijna revolutionaire energie van de Bernie-beweging van 2016 en – in mindere mate 2020 – het beste zou renderen in de Democratische Partij.

“Verandering is op komst,” stelde Sanders nog, “in de goede of in de slechte richting.” Laat ons samen met hem hopen dat vakbonden en grassroots bewegingen voldoende kritische massa vergaren om de verandering de juiste richting op te duwen, en laat ons allemaal de handen uit de mouwen steken om dat te verwezenlijken.

Foto’s © Marin Driguez / Bozar, Bruxelles