De actiedag tegen sociale dumping is dit jaar gewijd aan werknemers in de onderaannemingsketen.

Het is een traditie geworden. 28 maart is de dag tegen sociale dumping, georganiseerd door het ABVV. Op verschillende plaatsen in het land worden acties gevoerd om te informeren en te sensibiliseren. Sociale dumping is een realiteit die al vele jaren aan de kaak wordt gesteld, maar die nog steeds ‘onder de radar’ blijft en door het grote publiek wordt genegeerd. Dit jaar is de actiedag gericht op werknemers in onderaanneming.

Vanaf 7 uur ‘s morgens was BTB hard aan het werk. Opgesteld op een druk kruispunt dat naar het industrieterrein van Willebroek leidt, deelde het team ter plaatse folders (en wafels!) uit en maakte een kort praatje met de vele vrachtwagenchauffeurs en bestelwagens.

‘Laagste bieder’

De folder vraagt:

“Werk ik mee aan sociale dumping? Is je eerste gedachte meteen: natuurlijk niet? Ben je zeker? Weet jij welke transportfirma of onderaannemer jullie bedrijf gebruikt? Ben je zeker dat daar geen sociale dumping is?”

Dit zijn legitieme vragen, zoals Tom Peeters, adjunct-federaal secretaris voor Wegvervoer en Logistiek bij BTB, uitlegt.

“De bezorgdheid over de onderaannemingsketen richt zich uiteraard tot de bestuurders, maar soms zijn de werknemers zelf niet op de hoogte van de praktijken in hun bedrijf. De druk op de prijzen in het wegvervoer is heel hoog. Opdrachten worden uitgeschreven en de ‘laagste bieder’ wint altijd. Maar we moeten ons afvragen waarom hun prijzen zo laag zijn.”

Compensatie

Deze lage tarieven zijn vaak het gevolg van internationale ongelijkheid en van sociale dumping. BTB stelde al herhaaldelijk de uitbuiting van buitenlandse chauffeurs aan de kaak, onder meer via een systeem van brievenbusfirma’s in Oost-Europese landen. Het principe? Belgische bedrijven richten virtuele kantoren op in het buitenland, bij voorkeur in landen waar de lonen zeer laag zijn. Die firma’s huren vrachtwagenchauffeurs in tegen veel lagere loonkost. Deze chauffeurs werken in België, bijna permanent, maar tegen een laag loon, zonder sociale bescherming, en soms in erbarmelijke levensomstandigheden.

Bron

Hoe kan dit worden vermeden? Naast de noodzaak van strengere controles en strengere straffen voor degenen die zich schuldig maken aan sociale dumping, kan er ook aan de bron worden gewerkt om de hele keten meer verantwoordelijk te maken.

“De sleutel ligt in de handen van de bedrijven die orders plaatsen, bij de keuze van het transportbedrijf. De prijs mag niet langer het enige criterium zijn. Bij de toewijzing van een opdracht moet veel aandacht gaan naar kwaliteitseisen. Sommige overheidsdiensten hebben bijvoorbeeld al kwaliteitscriteria aan hun aanbiedingen toegevoegd. Wij moeten erop aandringen dat dit op alle niveaus wordt uitgebreid.”

“Afgevaardigden en werknemers hebben hier een rol te spelen. Zij moeten in staat zijn een situatie die zich in hun bedrijf voordoet, met kennis van zaken aan de kaak te stellen. Dit is in het belang van werknemers en werkgevers. Wij staan aan hun kant in deze strijd. Want ook een vervoerder die het spel mee wil spelen en zijn chauffeurs fatsoenlijk wil betalen, is het slachtoffer van deze praktijken.”

Volgens Tom Peeters zou het voor de productprijs – en dus voor de gezinnen – amper invloed hebben als een opdrachtgever kiest voor een vervoerder die zijn personeel fatsoenlijk betaalt.

“Ik geloof dat consumenten willen weten dat hun producten in goede omstandigheden worden geleverd. Als elke multinational een paar cent zou toevoegen aan de verkoopprijs van zijn producten, zou dat voldoende zijn om de levensomstandigheden van de chauffeurs te verbeteren. Maar dat willen ze niet.”

Bouw

Bij de Algemene Centrale was het vooral de bouwsector die zich op deze dag tegen sociale dumping uitsprak. Na een mobilisatie voor het Justitiepaleis in Charleroi begaf de delegatie zich naar de bouwplaats van het ‘Grand Hôpital’. Dit was zeer symbolisch omdat er op de site tal van gevallen van sociale dumping zijn vastgesteld.

Carlo Briscolini, regionaal secretaris van de Algemene Centrale in Charleroi, geeft een woordje uitleg. “We waren hier getuige van de dramatische omstandigheden voor gedetacheerde werknemers. In 2020 ging het om Roemeense werknemers. Vorig jaar Oekraïense. Eén van hen kwam bij een ongeluk om het leven.”

Volgens Carlo Briscolini is 85% van de werknemers op deze site “gedetacheerd” door een buitenlands bedrijf. Het geval van de Roemeense werknemers toont het – zeer misplaatste – cynisme en de creativiteit van de ondernemingen die sociale dumping organiseren.

‘Retrocessie‘

“Deze arbeiders werden uitgezonden door een zeer groot Roemeens bedrijf, geen brievenbusfirma. Het bedrijf stuurde honderden gedetacheerde werknemers naar Europese bouwplaatsen. Het was dankzij de moed van verschillende van deze Roemenen dat we het systeem van ‘retrocessie’ ontdekten.”

“De lonen leken op het eerste gezicht overeen te komen met de correcte lonen in België. Achteraf wordt er zogenaamde ‘retrocessie’ op toegepast. De werknemer krijgt zijn loon gestort op een rekening en is vervolgens verplicht een deel daarvan naar Roemenië terug te sturen. Zo slaagt het bedrijf erin om onder de radar van de sociale inspecteurs te blijven.”

Het tweede, recentere geval betreft Oekraïense werknemers. “We zien een duidelijke toename van het aantal Oekraïense werknemers sinds 2018. Wij hebben natuurlijk absoluut niets tegen de aanwezigheid van deze arbeiders. Integendeel, wij proberen hun situatie te verbeteren.”

Oekraïne

“De sociale dumping wordt hier georganiseerd wanneer de Oekraïense werknemer via Polen Europa binnenkomt. Daar krijgt hij een arbeidscontract op het randje van de legaliteit, met een Poolse brievenbusfirma met banden met Nederland. Op die manier komen ze in contact met aannemers hier. Dit soort constructies maakt dat malafide ondernemers hun verantwoordelijkheid kunnen ontlopen wanneer een geval van sociale dumping wordt onthuld.”

Het was niet zomaar een detail. Eén van de arbeiders kwam bij een ongeval in 2021 om het leven.

“Een Oekraïense kameraad is hier gestorven. We probeerden zijn familie te steunen, maar we kwamen erachter dat hij helemaal geen werknemer was. In Polen bestaat er in feite zoiets als een contract ‘op bestelling’. In ons land zou dat overeenkomen met schijnzelfstandigheid. De familie van de werknemer was dus niet gedekt door de verzekering, waardoor vrouw en kinderen geen aanspraak kon maken op een vergoeding. Dat soort praktijken stellen we vandaag aan de kaak.”

Sociale dumping is schadelijk voor alle werknemers. Of ze nu van hier zijn of uit het buitenland. Strijden voor hoofdelijke aansprakelijkheid in de volledige onderaannemingsketen betekent iedereen in goede omstandigheden en in alle veiligheid laten werken.