Wetten die het sociaal overleg verankeren zijn een garantie op inspraak van werknemers. Ze geven vorm aan onze democratie. Ze geven jou een stem in je bedrijf. Sociale strijd lag aan de basis. Een terugblik.

Met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog beleefden we wat historici en economen vandaag ‘de dertig gloriejaren’ noemen: 30 jaar van sterke economische groei en een stijgende levensstandaard. De op- en uitbouw van onze sociale zekerheid piekt en de overheid gebruikt wetgevende en financiële hefbomen om de ongebreidelde markt in goede banen te leiden en de economische ontwikkeling te sturen in het algemeen belang (‘Keynesiaans beleid’). Het ‘Sociaal Pact’ was cruciaal: werkgevers en vakbonden beslisten tot sociale vrede en verhoging van de productiviteit in ruil voor bestaanszekerheid en medezeggenschap.

Stap voor stap

Sinds 1936 worden nationale arbeidsconferenties gehouden. Deze kwamen samen om loon- en arbeidsvoorwaarden te bespreken. Ze verankerden de dialoog tussen werkgevers en vakbonden.

In 1944 werd op nationaal niveau, dus over de sectoren heen, de Algemene Paritaire Raad opgericht. ‘Paritair’ staat voor evenwichtige samenstelling met werkgevers en vakbonden.

Vakbondsvertegenwoordiging op bedrijfsniveau en betrokkenheid van de vakbonden bij economische en financiële kwesties bleven echter geblokkeerd door de bazen. Betrokkenheid op het gebied van veiligheid en gezondheid werd steeds belangrijker en in 1946 worden Comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de arbeidsplaatsen opgericht. Hieruit groeien later de Comités voor Preventie en Bescherming op het Werk.

Enkele maanden later, na debatten over de invoering van een wet over de ondernemingsraden, werd een akkoord bereikt over de vakbondsafvaardiging. Voor vakbond ABVV was dit een overwinning! Inspraak en vertegenwoordiging binnen het bedrijf werd erkend, en het op werknemerseisen gebaseerde karakter van de afvaardiging werd bevestigd.

20 september 1948

Op 20 september 1948, 75 jaar geleden, nemen we een volgende belangrijke stap. De kaderwet over ‘de organisatie van het bedrijfsleven’ richt permanente overlegorganen op: de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, verantwoordelijk voor het geven van advies over de nationale economie, de bedrijfsraden op sectorniveau en de ondernemingsraden in de ondernemingen.

Het is geen toeval dat deze 75-jarige wet regelmatig wordt aangevallen door de politieke rechterzijde, door diegenen die onder het mom van ‘minder regels’ ook minder inspraak van vakbonden en werknemers willen, diegenen die het sociaal overleg en sociale acties willen fnuiken. Deze wet versterkt de rol van vakbonden en laat toe om echt tussen te komen via ondernemingsraden op bedrijfsniveau. En dit niet alleen over sociale maar ook financiële en economische kwesties. Vakbonden hebben sinds ‘48 recht op de cijfers en statistieken over de financiële situatie van het bedrijf om hun rol ten volle te kunnen spelen.

Sociale verkiezingen

De eerste sociale verkiezingen werden gehouden in 1950. Ze bevestigden de rol van het ABVV, dat 60 procent van de stemmen haalde. Voor en na de verkiezingen probeerden sommige werkgevers de ontwikkelingen af te remmen. Ze goochelden met het aantal werknemers dat overlegorganen verplicht binnen het bedrijf.

Ook vandaag zijn er bedrijven waar die grenzen angstvallig in de gaten worden gehouden. Zeker met het oog op de sociale verkiezingen. Ook vandaag, ondanks de wettelijke verankeringen, wordt overleg gehypothekeerd. Ook vandaag worden vakbondsacties belemmerd. Ook vandaag gaat de strijd verder om werknemers een stem te geven.