Maart is de maand van de rechten van de vrouw. Deze editie van De Nieuwe Werker brengt portretten van toegewijde, strijdlustige vakbondsvrouwen. Hun parcours is soms atypisch, maar altijd het resultaat van eenzelfde overtuiging: sociale rechtvaardigheid voor iedereen.

De plek van vrouwen in de vakbond was niet altijd vanzelfsprekend. De eerste arbeidersbewegingen waren een mannenzaak. In de 19de en begin 20ste eeuw had het werk van vrouwen geen hoog aanzien. Verre van.

“De rol van de vrouw als huisvrouw en moeder was zo diep geworteld in de hoofden van de mensen dat haar terugkeer naar huis werd gezien als sociale vooruitgang en een belangrijke syndicale eis. Er moest voorrang worden gegeven aan het verhogen van de lonen van de mannen, zodat die toereikend zouden worden om in de financiële behoeften van elk huishouden te voorzien”, zo stelt een analyse ‘Vrouwen en vakbonden’, van de ‘Femmes Prévoyantes Socialistes’ (tegenwoordig Soralia) uit 2017.

Gelukkig is deze visie uit een vorige eeuw geëvolueerd. Doorheen de tijd, en door de opkomst van de sociale en feministische strijd, worden vrouwen steeds belangrijker op de arbeidsmarkt, en dus ook in de vakbeweging. Werk van vrouwen werd een instrument voor emancipatie, voor financiële onafhankelijkheid, voor vrijheid. Vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw spelen vrouwen een actieve rol in vakbondskringen.

Vandaag telt het ABVV ongeveer 45 procent vrouwen onder zijn leden. Het federaal secretariaat bestaat uit drie mannen en vier vrouwen. Elke strijd en alle eisen worden nu al tientallen jaren ook vanuit genderinvalshoek benaderd. Met ruim 68% van de vrouwen tussen 20 en 64 jaar in België aan het werk, klinkt de stem van de vrouw in de werkwereld en daarbuiten steeds duidelijker.

Reden tot vreugde? Absoluut. Elke stap naar meer gelijkheid tussen vrouwen en mannen juichen we toe. Kunnen we victorie kraaien? Absoluut niet. Want het onrecht blijft schrijnend.

De loonkloof blijft een realiteit. Vrouwen komen vaker in minder goed betaalde jobs terecht. Uit een studie van het Europees Vakbondsinstituut blijkt dat de ‘vervrouwelijking’ van voorheen door mannen gedomineerde beroepen over het algemeen leidt tot een daling in de verloning en in de sociale status van deze beroepen. Deeltijds werk (vaak onvrijwillig) wordt nog steeds grotendeels door vrouwen gedaan. Ook het onrechtvaardige ‘statuut van samenwonende’ komt vrouwen heel duur te staan. Thuis worden huishoudelijke en zorgtaken nog vaak toegewezen aan moeders, echtgenotes en dochters. En op het einde van hun loopbaan kunnen vrouwen rekenen op de laagste pensioenen.

Dat is nog niet alles. Hier en elders in de wereld vormt asociaal beleid een bedreiging voor vrouwenrechten. De recente aanvallen op abortusrechten in de VS zijn slechts één voorbeeld. In Europa stijgt de populariteit van extreemrechts, dat vrouwen op strategische posities plaatst om een nieuw electoraat aan te trekken. Maar al verzacht dit misschien het imago, de realiteit blijft hard. Extreemrechts is en blijft de vijand van de emancipatie van vrouwen, minderheden en de werkende klasse.

Eén ding is duidelijk: het vakbondswerk gaat voort. Vrouwen, werkneemsters, delegees – en al hun bondgenoten van alle geslachten – zullen hun essentiële rol blijven spelen voor meer gelijkheid.

• Miranda Ulens, algemeen secretaris ABVV
• Selena Carbonero, federaal secretaris ABVV
• Caroline Copers, algemeen secretaris Vlaams ABVV
• Estelle Ceulemans, algemeen secretaris ABVV-Brussel