Zestig jaar lang vocht Myrtle voor de verbetering van de werkomstandigheden van de huishoudwerksters in Zuid-Afrika, maar ook in de rest van de wereld. Op 75-jarige leeftijd overleed ze aan de gevolgen van kanker. Met dit artikel brengen we hulde aan deze inspirerende militante, die zal voortleven in de toekomstige strijd voor de huishoudwerksters.

// een bijdrage van de Algemene Centrale

Koen Vanbrabandt, van de internationale dienst van de Algemene Centrale, heeft deze vrouw met een sterke wil maar een groot hart meermaals mogen ontmoeten.

Zestig jaar militantisme, dat is niet niks. Wat moeten we onthouden van de carrière van Myrtle Witbooi?

“Myrtle was de voorzitster en drijvende kracht achter de Zuid-Afrikaanse vakbond SADSAWU, waarmee we als AC sinds 2017 een partnerschap hebben. Haar carrière dwingt respect af. Ze begon als huishoudhulp op zeer jonge leeftijd, rond 17 jaar, onder het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Al snel wou ze deze niet-erkende sector op orde brengen. In 1971 legde ze publieke verklaringen af waarin ze opriep tot meer respect voor het beroep, en probeerde ze de sector te organiseren.”

Hoe heeft ze dat gedaan?

“Ze besefte al heel snel dat de huishoudwerkers in een vakbond moesten worden verenigd om de situatie in de sector te verbeteren. Deze vakbond werd in 1986 opgericht, SADSAWU, en zij werd er voorzitter van. Vervolgens besloot ze haar strijd voor de rechten van de huishoudwerksters internationaal uit te breiden. Geschat wordt dat er ongeveer 100 miljoen huishoudwerksters in de wereld zijn. Ze werd ook voorzitster van de IDWF, de International Domestic Workers Federation, waarvan onze centrale lid is. Dankzij haar inzet en harde strijd kunnen we zeggen dat zij de huishoudwerksters op de wereldkaart heeft gezet.”

Myrtle begon haar carrière onder het apartheidsregime, wat betekende dat voor een huishoudwerkster?

“Het betekende dat de werkneemsters geen rechten hadden. Ze waren eigenlijk slaven van de familie waarvoor ze werkten en hadden geen enkele bescherming. Ze waren het slachtoffer van drie systemen van onderdrukking: het raciale systeem (een blanke familie en een gekleurde werkneemster), de onderdrukking van het geslacht (man-vrouw), en de uitbuiting door de werkgever ten opzichte van de werkneemster. Myrtle vocht tegen dit systeem van onderdrukking en racisme. Via de SADSAWU kon ze banden smeden met de andere vakbonden en leidden ze samen grote stakingen in het land om tegen deze apartheid te strijden.”

Door haar strijd en doorzettingsvermogen heeft ze de situatie van de huishoudwerksters aanzienlijk verbeterd. Wat zijn haar belangrijkste overwinningen?

“Ze voerde campagne bij de IAO, de Internationale Arbeidsorganisatie, om ‘sociale beschermingsnormen voor de huishoudwerksters’ te verkrijgen. In 2011 behaalde ze een enorme overwinning met de totstandkoming van het IAO-verdrag 189, dat bepaalt dat huishoudelijk werk ook formeel werk is, en dus onderworpen is aan regels. Dit betekende het einde van het slavernij-systeem en het begin van arbeidsrechten.”

Hoe werd deze overwinning voor ‘kleine’ huishoudwerksters onthaald?

“Met groot enthousiasme. Myrtle zei vaak: “Ik was maar een gewone vrouw, een huishoudhulp. Toen we bij de IAO in de grote vergaderzaal kwamen spreken, werden we uitgelachen omdat we niet voldeden aan de normen van de politiek. Maar ons doorzettingsvermogen wierp vruchten af!” Toen de wet werd uitgevaardigd, keken de aanwezige ministers verbijsterd naar deze vrouwen die in de zaal aan het zingen en dansen waren. Het was echt Myrtle’s gloriemoment.”

“Maar toen moest deze overeenkomst nog worden omgezet naar het nationale niveau. Ze verkreeg pas veel later de sociale bescherming voor de Zuid-Afrikaanse huishoudwerksters: in 2019. Bovendien wordt het minimumloon in de sector pas sinds maart 2022 toegepast.”

Een andere overwinning waartoe Myrtle veel heeft bijgedragen, is IAO-conventie 190 betreffende geweld en intimidatie?

“Deze strijd lag haar ook na aan het hart, aangezien Zuid-Afrika één van de landen is met het meeste geweld tegen vrouwen. Dit verdrag komt nu ten goede aan duizenden werknemers over de hele wereld. Ook al is de context in Zuid-Afrika en België verschillend, toch bestaat er een echte band tussen beide landen. Ook hier zijn geweld en intimidatie op de werkplek een realiteit. De huishoudhulpen die werken met dienstencheques worden blootgesteld aan dit geweld: gebrek aan respect, ontoereikend loon …”

Wat zal je van Myrtle bijblijven?

“Men hing aan haar lippen toen ze het woord nam, ze sprak vanuit haar buik. Ze gaf het veldwerk nooit op. Tot haar laatste adem. Ze was een leider van vrouwen, van uitgebuite mensen, tegen apartheid, voor mensenrechten. Ze was zo veelzijdig! Ondanks haar populariteit bleef ze zeer bescheiden en toegankelijk. Ze nam nog steeds de tijd om haar mening en advies als moeder te geven. Ze was geïnteresseerd in ons gezin, een fundamentele waarde in haar ogen.”

Welke toekomst heeft het project van de Algemene Centrale met SADSAWU?

“Ook al is Myrtle er niet meer, wij zullen ons projectwerk in Zuid-Afrika voortzetten. Ze laat een grote leegte achter, maar anderen zullen de fakkel overnemen en haar strijd voortzetten. Die strijd voor de huishoudwerksters in Zuid-Afrika is nog lang niet gestreden. De AC-afdelingen van Oost-Vlaanderen en Charleroi werken samen aan dit project. Afgevaardigden van Charleroi breien een heleboel dingen zoals mutsen, sjaals, bandana’s, … Ze verkopen die en de winst gaat naar SADSAWU, die ook een breigroep heeft. De banden zijn gesmeed, en we willen die duurzaam maken, want er staat veel op het spel.”