Als journalist zijn er getuigenissen die je voor altijd bijblijven. Dit is er zeker een van.

Tijdens de militaire dictatuur in Argentinië (1976-1983) ontvoerde de junta zo’n 500 baby’s van politieke tegenstanders. Na weggerukt te zijn van hun families, volgde illegale adoptie, voornamelijk door dichte aanhangers van het regime. Sindsdien hebben de Abuelas de Plaza de Mayo 139 van hun kleinkinderen teruggevonden, soms pas decennia later. De onvermoeibare en moedige strijd van deze Grootmoeders geldt al sinds de donkere jaren als een vuurtoren van hoop. De waarheid komt aan het licht.

We spraken met Claudia Victoria Poblete Hlaczik, teruggevonden kleinkind n°64, die nu adviseur is bij de Abuelas de Plaza de Mayo. Ze deelt een aangrijpende getuigenis.

Claudia Poblete werd geboren op 25 maart 1978, twee jaar na de militaire staatsgreep die Argentinië in een van de donkerste periodes van haar geschiedenis stortte. “Mijn vader heette José Poblete, mijn moeder Gertrudis Hlaczik. Door een ongeluk verloor hij al op jonge leeftijd zijn beide benen. Daardoor verdedigde hij als activist onder andere de rechten van mensen met een handicap. Via zijn activisme hebben mijn ouders elkaar ontmoet,” vertelt Claudia.

“Ik was acht maanden oud toen mijn ouders en ik in november 1978 ontvoerd werden en naar een illegaal detentiecentrum in Buenos Aires werden gebracht.” Een politieagent rukte haar brutaal weg van haar moeder, met de mededeling dat hij haar naar haar grootmoeder zou brengen. Dat gebeurde niet. “In de plaats daarvan gaf hij me aan een kolonel en zijn vrouw, die dicht bij het regime stonden.” Het koppel vervalste vervolgens haar identiteitsdocumenten: haar naam en geboortedatum werden gewist door het regime. Zo leefde Claudia 21 jaar in de schijn dat haar ontvoerders haar biologische ouders waren. Totdat de Abuelas de Plaza de Mayo haar in 2000 terugvonden.

Een leven vol leugens

Tussen 1984 en 1990 ontvingen de Grootmoeders verschillende meldingen die het kolonels-koppel in verdenking stelden. De man was militair en ze waren ongeveer 50 jaar oud op het moment dat hun zogenaamde dochter het levenslicht zag. Die elementen waren genoeg om een onderzoek te starten. “Toen ik 21 jaar oud was kreeg ik een oproep van de rechtbank. De rechter legde me uit dat een Grootmoeder dacht dat ik haar verloren kleindochter was. De enige manier om dat te verifiëren was een DNA-test,” vertelt Claudia.

Aanvankelijk moest ze er niks van weten. “Ik had een militaire opvoeding gehad. Mijn omgeving vertelde me dat de Abuelas de Plaza de Mayo een bende gekken waren, en hun kinderen terroristen. En dat het juist de militairen waren die Argentinië van de ondergang hadden gered.”

Maar toen de rechter haar de bewijzen toonde, begon ze toch te twijfelen. “Mijn ouders waren uitzonderlijk oud. Mensen vroegen me vaak of het mijn grootouders waren. Bovendien had ik geen foto’s van mezelf als pasgeborene, noch van mijn moeder haar zwangerschap.” Ze speelde al eerder met de vraag of ze geadopteerd was. Dat ze uiteindelijk het gestolen kind van vermiste activisten bleek te zijn, was voor haar ondenkbaar geweest. “Ik was niet op de hoogte van wat er echt gebeurd was tijdens de dictatuur.”

Uiteindelijk stemde ze in met de DNA-test. Het resultaat: een 99,99% kans op verwantschap met haar verloren grootmoeder!

Haar identiteit heropbouwen

Toen liet de rechter haar een foto zien van haar als baby. Het besef sloeg in als een donderslag bij heldere hemel. “De gelijkenissen met mijn ouders waren onbetwistbaar. Ik herkende mezelf ook op de foto.” Zo begon een lang proces van deconstructie en reconstructie van haar identiteit.

“Daarna ontmoette ik mijn grootmoeder, mijn oom en de zus van mijn moeder. Ik had het geluk een grootmoeder te hebben met een ongelooflijke emotionele intelligentie. Ze stond direct klaar om haar rol op te nemen. Ze nodigde me uit om te eten en kookte mijn favoriete gerechten.” Haar grootmoeder, Buscarita Roa, is een van de eerste leden van de ‘Grootmoeders van het Meiplein’ en de huidige vicevoorzitter. Ook haar oom, de broer van haar vader, was betrokken in het genezingsproces. “We hebben de familiebanden geleidelijk opgebouwd. Ik ben dankbaar dat ik op die manier dingen heb geleerd over mijn ouders, die tot op de dag van vandaag nog steeds vermist zijn,” deelt Claudia.

In 2008 werd ze zelf moeder. Deze ingrijpende ervaring heropende haar oude wonden en daarmee het besef van de omvang van wat ze had meegemaakt. “Ik begreep ineens de echte impact van het hele gebeuren vanuit mijn moeders perspectief. Haar baby, nog geen jaar oud, die van haar werd weggerukt. En wat het betekende om tegen een kind te liegen. Gedurende 21 jaar hebben ze gelogen. Tegen mij, en tegen heel de wereld.”

Dat was het moment dat Claudia zich bevrijdde  van de schuldgevoelens. “Volwassen, toerekeningsvatbare mensen hebben deze daden gepleegd. Ze dragen de verantwoordelijkheid voor hun eigen keuzes. Ik heb de banden verbroken. Ze toonden geen greintje spijt van hun daden. Sterker nog, ze zeiden dat ze hetzelfde opnieuw zouden hebben gedaan. Dat was aartsmoeilijk om aan te horen, maar het stelde me wel in staat om verder te gaan met mijn leven.”

De erfenis van de Grootmoeders

“We zijn veel verschuldigd aan de Moeders en Grootmoeders van de Plaza de Mayo. Mede dankzij hen is de democratie gered geweest. Ze hebben een centrale rol gespeeld in het verdedigen van de mensenrechten, zowel in Argentinië als op internationaal vlak.” Dankzij hen heeft Argentinië een overgangsjustitie in gang gezet, om de grootschalige schendingen van de mensenrechten gerechtelijk op te volgen. Daardoor kon men de verantwoordelijken van de dictatuur berechten en een herinneringsproces opstarten.

“Ze begrepen ook al snel het belang van collectiviteit.” Elk van hen had een kleinkind verloren. Maar het was een gezamenlijk strijd om alle kinderen terug te vinden. Elk kind was van iedereen. Er was geen ruimte voor haat of wraakzucht. Het was een missie van liefde en vastberadenheid. “Hun boodschap was duidelijk: de enige strijd die je verliest, is degene die je niet voert,” vertelt Claudia. “Al 47 jaar reizen ze de hele wereld rond op zoek naar hun kleinkinderen.”

Ze voegt eraan toe: “Hun strijd is de echte erfenis. Dankzij hen is het recht op identiteit officieel erkend en maakt het nu deel uit van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Deze artikelen worden de Argentijnse hoofdstukken genoemd,” zegt ze trots.

Amerikaanse onderzoekers hebben ook samen met de Grootmoeders een unieke genetische identificatiemethode ontwikkeld, waarmee verwantschap tussen grootouders en kleinkinderen kan worden vastgesteld. Een belangrijke wetenschappelijke vooruitgang ten dienste van waarheid en gerechtigheid.

Een regering in frontale botsing

Eind 2023 komt een negationistische president – de eerste sinds de terugkeer van de democratie – aan de macht. Zijn naam: Javier Milei. Sinds zijn aantreden gaat hij flink tekeer tegen alles wat te maken heeft met waarheids-, herinnerings-, en gerechtigheidsbeleid. Zo komt 40 jaar vooruitgang op de helling te staan. Hij schrapt de financiering van betrokken organisaties en maakt brandhout van de budgetten voor herdenkingsplaatsen. “Alles wat de Grootmoeders samen hebben opgebouwd, zoals de Nationale Commissie voor het Recht op Identiteit, wordt frontaal aangevallen.

Dit is de grootste achteruitgang voor gerechtigheid en waarheid sinds de terugkeer van de democratie,” betreurt Claudia. Voor haar voert de regering Milei ook een culturele strijd. “Onze toekomst staat op het spel. De haatdragende en antidemocratische toespraken van Milei schieten wortel in de samenleving. We moeten nu reageren.”

De ongenadige aanvallen op hun missie dwingen de Grootmoeders om hun heil elders te zoeken. Een Argentijnse delegatie is momenteel aan het rondreizen door Europa om nieuwe steun te zoeken, internationale financieringscampagnes op poten te zetten en netwerken uit te breiden en te versterken. Maar even belangrijk is het waarschuwen en sensibiliseren van de internationale gemeenschap over wat er in Argentinië momenteel aan het gebeuren is.

“Dit is de grootste achteruitgang voor gerechtigdheid en waarheid sinds de terugkeer van de democratie”

— Claudia Poblete, teruggevonden kleinkind

De strijd voortzetten

Zoals Claudia herhaaldelijk benadrukt, is de strijd nog lang niet gestreden. In december en januari zijn twee nieuwe kinderen geïdentificeerd. “Maar er zijn nog meer dan 300 kinderen die teruggevonden moeten worden. En vandaag zoeken we ook naar de kinderen van deze kinderen, de nieuwe generatie. Ze kunnen overal zijn: in Spanje, in Nederland… Daarom is het belangrijk om er ook in Europa over te praten,” legt Claudia uit. En ze doet een oproep: “Als je ook maar enige twijfel hebt over je herkomst, aarzel dan niet om met ons contact op te nemen.”

Vandaag zijn de drie laatste Grootmoeders erg oud. Het zijn nu de teruggevonden kinderen, zoals Claudia, evenals sommige broers en zussen, die geleidelijk het stokje overnemen. “Ons doel is een herhaling van de geschiedenis te voorkomen. Dat kinderen nooit meer van hun ouders worden weggerukt om door anderen te worden opgevoed. De pijn die dat veroorzaakt is immens en heel moeilijk te genezen. Het is via de zoektocht naar waarheid en gerechtigdheid dat we dit collectieve geheugen kunnen opbouwen, om zo te voorkomen dat het zich herhaalt.”