Je bent het niet eens met je baas, de regering of een belangengroep? Dan zoek je gelijkgezinden en laat je je stem zo luid mogelijk horen. Evident? Niet echt. Volg ons naar Peru, Zimbabwe en het Verenigd Koninkrijk. Je zal merken: het wordt steeds moeilijker om op te komen voor fundamentele rechten.

// een bijdrage van FOS

De internationale vakbondskoepel IVV kaartte het probleem al aan in juni 2022. Uit zijn Global Rights Index bleek dat het aantal schendingen van mensen- en arbeidsrechten op zijn hoogste punt in negen jaar stond. Het Internationaal Vakverbond heeft het over een ‘democratie in crisis’, omdat vakbonden en middenveldorganisaties vooropgaan in de strijd voor sociale vooruitgang. Recente ontwikkelingen wereldwijd lijken dat idee alleen maar te bevestigen.

Rechtse coup in Peru

Het Zuid-Amerikaanse land Peru had tot 7 december van vorig jaar de linkse Pedro Castillo als president. Hij was een buitenbeentje: een leraar afkomstig van de inheemse gemeenschappen op het platteland. Voor velen was hij een bron van hoop in het door crisissen geteisterde politieke landschap. Maar voor de witte, rechtse elites in het land was zijn verkiezing een doorn in het oog. Ze zetten alles op alles om zijn regering ten val te brengen.

Op 7 december grepen ze hun kans. Castillo dreigde het dwarsliggende parlement te ontbinden, maar bleek nog weinig steun te genieten. De rechtse fracties in het parlement stemden daarop de afzetting van de president en stelden vicepresident Dina Boluarte aan als vervanger. Opvallend: ook zij werd geplaagd door laster en beschuldigingen van corruptie, maar enkele dagen voor de afzetting van Castillo klasseerde het parlement alle beschuldigingen. Haar regering bestaat uit neoliberale technici, goedgekeurd door het parlement.

Vreedzaam protest wordt beantwoord met grof geweld

De gewone Peruanen hadden al langer het gevoel niet gehoord te worden. De afzetting en aanhouding van Castillo, een democratisch verkozen president, was er te veel aan. In heel Peru, en vooral in het zuiden van het land, kwamen mensen op straat om nieuwe verkiezingen te eisen. Hun vreedzame protest werd door de politie en het leger beantwoord met grof geweld. Intussen vielen officieel al meer dan 60 doden. Mogelijk zijn het er meer.

Luis Villanueva Carbajal, algemeen secretaris van de vakbond van de bouw, vertelt over een nieuw rapport van een coalitie van Peruaanse mensenrechtenorganisaties. “De coalitie beschrijft daarin het gebruik van AKM- (politie) en GALIL-geweren (leger) tegen de bevolking, buitengerechtelijke executies, martelingen en meervoudige verkrachtingen in politiebureaus, het vervalsen van bewijsmateriaal, ongefundeerde beschuldigingen van terrorisme.” De coalitie stelt vast dat dit geen geïsoleerde gebeurtenissen zijn, maar dat het gaat om een staatsbeleid met een ad hoc juridisch kader, zodat opposanten strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.

Luis Villanueva Carbajal roept dan ook op tot een gezamenlijke strijd: “Trouw aan hun verleden zijn de bouw en alle geledingen van de CGTP (een Peruaanse vakbondskoepel) overeengekomen om samen met het volk permanent te mobiliseren tegen de dictatuur totdat de democratie is hersteld.”

Zimbabwe: democratische ruimte verdwijnt vlak voor verkiezingen

Over naar Zimbabwe. In dat land heerst al lang een repressief klimaat, eerst onder de witte elite, later onder dictator Robert Mugabe. Na het vertrek van Mugabe zette Zimbabwe moeizame stappen richting democratie, maar die worden nu pijlsnel teruggedraaid. Twee nieuwe wetten maken elke vorm van protest onmogelijk.

De wet verbiedt essentiële beroepen om langer dan drie dagen te staken

De eerste is de ‘Health Services Amendment Act’. De wet verbiedt werknemers die tot essentiële diensten behoren, zoals zorgverleners, om langer dan drie dagen te staken. Ze moet duidelijk komaf maken met de grootschalige stakingsacties in de gezondheidssector (en andere sectoren). In plaats van werk te maken van betere arbeidsvoorwaarden en een gezonde economie, kiest de regerende partij ZANU PF liever voor de harde hand. Ten koste van de gezondheid van de burger. Veel gezondheidswerkers hebben het land al verlaten, op zoek naar betere voorwaarden. Wellicht zullen dat er veel meer worden.

Een tweede tekst, de ‘Criminal Law Code Amendment Bill’, of de Patriot Bill, gaat nog verder. Het wetsontwerp verbiedt personen en organisaties om iets “onpatriottisch” over Zimbabwe te zeggen. Wat onpatriottisch is, is echter ruim en voor interpretatie vatbaar.

Florence Taruvinga, voorzitter van vakbondskoepel ZCTU, vertelt: “De ‘Criminal Law Amendment Bill’ verbiedt Zimbabwanen in feite om met buitenlandse regeringen te praten over de situatie in het land.” Veel Zimbabwaanse middenveldorganisaties zijn afhankelijk van buitenlandse steun. Als het wetsontwerp wordt goedgekeurd, heeft dat dus ernstige gevolgen voor hun werking.

Het blijft overigens niet bij dit ene wetsontwerp. Het Zimbabwaanse parlement buigt zich ook over wetsontwerpen over cyberbeveiliging en gegevensbescherming en over particuliere vrijwilligersorganisaties. Florence Taruvinga schetst het grimmige klimaat: “Repressieve wetten blijven van kracht. De politie en andere ordediensten blijven zich overal mengen in vakbondsactiviteiten. Vakbondsleiders worden bedreigd.” De nieuwe wetten zouden de ruimte voor het maatschappelijk middenveld, de vrijheid van meningsuiting en andere individuele rechten en vrijheden nog meer aan banden te leggen.

Verenigd Koninkrijk: einde van het stakingsrecht?

En ja, ook dichter bij huis worden vakbonden in het nauw gedreven. In Groot-Brittannië probeert de regering haar ‘Minimum Service Levels Bill’, of ‘Strikes Bill’, door het parlement te jagen. Volgens dat wetsontwerp kunnen werknemers in openbare diensten, zelfs als ze democratisch beslissen om te staken, gedwongen worden om te werken en dreigen ze ontslagen te worden als ze weigeren. Het ontwerp zorgde voor zoveel woede dat tienduizenden zorgverleners op 6 en 7 februari het werk neerlegden.

Verzet is geen misdaad

Het patroon is overal hetzelfde. Door opeenvolgende crisissen komen autoritaire figuren aan de macht. In plaats van democratische waarden als overleg en vrijheid van meningsuiting naar waarde te schatten, maken ze tegenstanders monddood. Met grof geweld. Of subtieler: met wetten die de ruimte voor protest uitwissen. Wie opkomt voor de eigen rechten, is een crimineel. Het is de wereld op z’n kop.

Gelukkig zijn er ook overal mensen die zich niet laten doen. Zij zorgen voor vooruitgang. Ben jij het niet eens met je baas, de regering of een belangengroep? Laat je stem horen. Koester de ruimte die je daarvoor krijgt.

Copyright foto FTCCP