De verschrikkelijke gevolgen van de klimaatontwrichting laten zich vaker én harder voelen. De meest kwetsbaren betalen de tol. Dat politici in ons land, in Europa en wereldwijd het klimaatbeleid willen ‘pauzeren’ is niets anders dan schuldig verzuim. Hoeveel rampen nog voordat we echte verandering zien?

De dodentol van de overstromingen in de regio Valencia in Spanje, op 29 en 30 oktober, staat nu al op 216 en er zijn nog tientallen vermisten. Honderden mensen zijn dakloos, tienduizenden hebben schade aan hun woning. Het roept pijnlijke herinneringen op aan de overstroming van de Vesdervallei in eigen land in juli 2021.

Wetenschappers zijn duidelijk: bij beide overstromingen is de rol van de klimaatontwrichting onweerlegbaar. Extreme weersomstandigheden, regenval, maar ook droogte en hittegolven zijn al toegenomen, en zullen in de toekomst enkel nog vaker voorkomen. De meest kwetsbaren worden het hardst geraakt: mensen met een laag inkomen, mensen in slechte gezondheid, ouderen … Bijna de helft van de dodelijke slachtoffers in Valencia is ouder dan 70.

Hoge tol

De extreme gevolgen van de klimaatontwrichting zullen zich steeds frequenter laten voelen. Dat staat in groot contrast met het klimaatbeleid in België, de EU en de rest van de wereld: een ‘klimaatpauze’ is het nieuwe normaal.

“De klimaatpauze is schuldig verzuim dat het aantal slachtoffers van klimaatontwrichting de hoogte in zal jagen.”

Het is schuldig verzuim, dat het aantal slachtoffers van de klimaatontwrichting in de toekomst de hoogte in zal jagen. Naast de tol in mensenlevens zal ook de financiële tol hoog zijn. Onlangs nog bracht de Nationale Bank een studie uit over hoe de klimaatontwrichting wellicht zal leiden tot stijgende voedselprijzen in België, die opnieuw de laagste inkomens harder zullen treffen.

Ondernemingsklimaat vs. gezinnen

Het valt nog af te wachten wat de federale regeringsvorming zal brengen voor het Belgische klimaatbeleid, maar de nota-De Wever-Bouchez belooft weinig goeds. ‘Klimaat’ is zo goed als afwezig, maar ‘ondernemingsklimaat’, nóg meer voordelen voor het grootkapitaal, is zeer aanwezig. De belangrijkste ingreep? “Een reeks belastingmaatregelen die gericht zijn op het stimuleren van groene investeringen en duurzame innovaties binnen het bedrijfsleven.”

Lees: nieuwe belastingkortingen voor bedrijven zonder dat de meerwaarde voor de planeet duidelijk is. Bovendien mag de energie-intensieve industrie rekenen op nieuwe subsidies om hun energiekost te verlagen, en dat terwijl de fossiele subsidies (aardgas, aardolie, kolen) in België al meer dan 20 miljard euro bedragen.

Voor de gezinnen wordt opnieuw wat gegoocheld met hogere btw voor vervuilende producten en lagere btw op groene producten (zoals zonnepanelen en warmtepompen), terwijl we weten dat zo’n focus op individuele, financiële prikkels de rijken en hogere middenklasse bevoordeelt en de minder begoeden benadeelt. Zij kunnen zich dan geen ‘groene producten’ veroorloven. Zo neemt de ongelijkheid in België enkel maar toe.

“Ondernemingsklimaat is het enige klimaat
dat De Wever en Bouchez boeit”

Dubbel fout

Het geloof dat zo’n beleid gebaseerd op marktdenken en financiële prikkels het wel zal oplossen, is dubbel verkeerd. Ten eerste kan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen veel sneller gebeuren met een sterke overheid mét regulering en overheidsinvesteringen.

Ten tweede zal een beleid dat uitgaat van marktwerking en extra voordelen voor bedrijven en hogere inkomens asociaal en onrechtvaardig zijn. De grote aandeelhouders en de hoge inkomens winnen, en de gewone burger betaalt de prijs.

Supernota mist trein

Om de klimaatdoelstellingen te halen, moeten we bijvoorbeeld van autoverkeer naar meer openbaar vervoer, fiets en verplaatsingen te voet. Op federaal niveau is de trein een cruciale hefboom voor rechtvaardig klimaatbeleid.

Maar De Wever en Bouchez hebben het enkel over besparingen door zogenaamde ‘efficiëntiewinsten’. Niks over de extra investeringen die nodig zijn voor een kwalitatieve dienstverlening, over hoe de NMBS en Infrabel voldoende personeel zullen aantrekken, over goedkopere (of gratis) treintickets om mensen uit de auto en in de trein te lokken.

Mislukking

De nota-De Wever-Bouchez toont dat er zonder fundamentele bijsturing weinig eerlijk klimaatbeleid te verwachten valt van de volgende federale regering. “Laat de supernota maar in de prullenmand”, schreef de Klimaatcoalitie – waar het ABVV lid van is – dan ook in een persbericht. “Zonder ambitieus en sociaal klimaatbeleid dat een veiligere, gezondere en rechtvaardige toekomst voor alle burgers en ook volgende generaties garandeert, is elk regeerakkoord een onverantwoorde mislukking.”

Europese en wereldwijde pauzeknop

Ook voor de nieuwe Europese Commissie draait alles om ‘competitiviteit’ zoals voorzitter Ursula von der Leyen bij de voorstelling van haar nieuwe team zelf aanhaalde. De Europese Raad, de regeringsleiders van de lidstaten, zit op dezelfde lijn en nam al een ‘Competitiviteitsdeal’ aan. En binnenkort komt de Commissie met een ’Clean Industrial Deal’, waarbij de nadruk zal liggen op de ‘Deal’ voor het bedrijfsleven.

“Zowel het klimaat als de bescherming van werknemers zullen van de neoliberale drift naar ‘minder regels’ de dupe worden.”

Voorwaarden voor bedrijven die subsidies ontvangen of die overheidsopdrachten binnenhalen ontbreken dan weer. Een bedrijf kan subsidies opstrijken en tegelijkertijd massaal werknemers afdanken of productie naar een ver land verhuizen, de nodige klimaatinvesteringen uitstellen, winsten doorsluizen naar een belastingparadijs of uitkeren aan aandeelhouders in plaats van te investeren in klimaatvriendelijke technologie en in werknemers. Integendeel, er wordt gehamerd op de vermeende noodzaak aan “minder regels”. Zowel klimaat als de bescherming van werknemers zullen van deze neoliberale dereguleringsdrift de dupe worden.

Een eerste slachtoffer? De ontbossingswet, die bedrijven verplicht om te bewijzen dat ze geen producten uit ontboste gebieden verkopen in de EU of exporteren naar buiten de EU. Onder impuls van de conservatieve fractie EVP (waar CD&V en Les Engagés lid van zijn), en met de steun van extreemrechts, wordt gepoogd om die uit te stellen en sterk af te zwakken.

Akkoord van Parijs dood?

De jaarlijkse VN-klimaattop is net beëindigd. De verkiezing van Trump, die een klimaatontkenner en ceo van een oliebedrijf tot minister van Energie wil benoemen, wierp een grote schaduw over de bijeenkomst. Dat Azerbeidzjan, na de Verenigde Arabische Emiraten vorig jaar, de tweede autoritaire oliestaat is die de COP kon organiseren, is schandalig. Er waren ook meer dan 1770 fossiele lobbyisten aanwezig.

De kans op een ambitieus akkoord over internationale klimaatfinanciering, waarbij de rijke landen de arme landen van middelen voorzien om een doortastender klimaatbeleid te voeren, was dan ook van bij de start klein.

“Het nieuwe klimaatakkoord is een kaakslag voor mensen aan de frontlinie van de klimaatcrisis.”

— Benjamin Clarysse

De sceptici hebben gelijk gekregen. COP29 leverde een financieringsdeal op die onvoldoende vertrouwen herstelt. Rijke landen blijven de mogelijkheid hebben hun historische verantwoordelijkheid te ontwijken. De Klimaatcoalitie spreekt van een belediging voor de gemeenschappen die het zwaarst getroffen worden door de klimaatcrisis. “Dit nieuwe akkoord is niet enkel een kaakslag voor mensen aan de frontlinie van de klimaatcrisis, maar morrelt aan de fundamenten van het Akkoord van Parijs, dat gebaseerd is op eerlijke en adequate financiering om de opwarming te beperken tot 1,5°C” zegt Benjamin Clarysse, voorzitter van de Klimaatcoalitie. 

In 2025 zijn we exact tien jaar na het VN-akkoord van Parijs (2015), waarin plechtig beloofd werd de klimaatontwrichting onder de 1,5 graden Celsius te houden. Volgens het jaarlijkse VN-rapport gaan we, als alle beloften gehouden worden (wat in de praktijk niet lijkt te gebeuren), naar 2,6 tot 2,8 graden. Dat is het doodsvonnis voor heel wat mensen, steden en volledige landen.