Op maandag 17 maart staakte het spoorpersoneel voor betere werkomstandigheden, fatsoenlijke pensioenen en respect voor hun syndicale vrijheden. Dit is nog maar het begin. De spoorbonden beginnen in gemeenschappelijk front aan een marathon van verzet die tot juli zal duren. De regeringsmaatregelen dreigen hun nu al moeilijke werkomstandigheden nog verder te verslechteren. We spraken met Flore-Anne Pirson, treinbestuurder en delegee van de ACOD-CGSP, en Pierre Lejeune, nationaal voorzitter ACOD Spoor/CGSP Cheminots.

Werkomstandigheden

Flore-Anne is al elf jaar treinbestuurder. Ze houdt van haar job, maar is zich bewust van de beperkingen die erbij horen. “We hebben onregelmatige werktijden. We werken ‘s nachts, in het weekend, op feestdagen … En dan zijn er nog de lange afstanden die ik moet afleggen. Zes jaar lang heb ik 200 kilometer gereisd om op mijn werk te komen. Ik stond om 1 uur ‘s nachts op om om 3 uur ‘s nachts te beginnen. Ik heb collega’s die dit al 10-11 jaar doen …”

Naast deze atypische werktijden is ook de mentale belasting zwaar. Elke dag vervoeren spoorwegmedewerkers honderden mensen en zorgen ze voor hun veiligheid. Het treinpersoneel moet regelmatig tests afleggen om hun reflexen te checken en om te bewijzen dat ze de geldende regels nog kennen. Maar er zijn ook moeilijkheden waar het treinpersoneel mee te maken krijgt, zoals de agressiviteit van sommige passagiers.

Ondanks de zwaarte van de job, is er niet meteen zicht op betere werkomstandigheden. Integendeel. FloreAnne wijst op overwerk, digitalisering, niet gemakkelijk voor oudere werknemers, toegenomen druk door personeelstekorten en het gevoel meer dan voorheen in de gaten te worden gehouden.

“De sfeer op het werk is de afgelopen jaren verslechterd, niet in de laatste plaats door de bezuinigingen die door verschillende regeringen zijn opgelegd,” voegt Pierre Lejeune toe. De regeringsmaatregelen die veel boosheid oproepen bij het spoorpersoneel: de pensioenhervormingen en dreigementen om het statuut van het personeel af te schaffen.

Meer werken voor minder

De regering-De Wever-Bouchez wil de mogelijkheid van vervroegd pensioen op 55 jaar voor spoorpersoneel afschaffen. De pensioenleeftijd zal geleidelijk worden verhoogd tot 67 jaar in 2030. Dus van 55 naar 67. Dat zijn 12 extra werkjaren in een oogwenk. “Op mijn werk praten we veel over deze pensioenregeling. Ik heb collega’s die nog twee jaar van hun pensioen verwijderd zijn en die 4-5 jaar langer zullen moeten werken … voor een lager pensioen”, zegt Flore-Anne verontwaardigd.

“Door bij te dragen, krijg ik het gevoel dat ik nuttig ben voor de planeet.”

— Flore-Anne Pirson, treinbestuurder en delegee van de
ACOD-CGSP

Maar dat is nog niet alles. De zogenaamde ‘tantièmes’, de enige speciale regeling voor zware beroepen die toestaat om vervroegd met pensioen te gaan, is gedoemd te verdwijnen. En de kers op de taart: de regering is van plan om de referentieperiode voor de berekening van het pensioenbedrag te herzien, waardoor veel gepensioneerden honderden euro’s zullen verliezen.

Verzwakt sociaal statuut

Een andere bron van zorg is de afschaffing van HR Rail, de werkgever van het spoorpersoneel. “Alle spoorwegmedewerkers hebben één statuut”, legt Pierre Lejeune uit. “Het is HR Rail dat deze eenheid garandeert. De mogelijke afschaffing ervan zou het statuut van het spoorpersoneel verzwakken, contractualisering aanmoedigen en tot banenverlies kunnen leiden. Het bedrijf stuurt ook de sociale dialoog en is voorzitter van het paritair comité. Het verdwijnen ervan zal de sociale dialoog afbouwen.”

Aanvallen vakbondsrechten

Flore-Anne maakt zich ook zorgen over de vakbondsvrijheden. Op dit moment is het stakingsrecht van spoorwegpersoneel al beperkt door de verplichting om een minimale dienstverlening te bieden. “Nu willen ze ook het vorderen van personeel invoeren”, maakt ze zich zorgen. Het gevolg zou zijn dat de vakbonden hun recht om te onderhandelen wordt ontnomen. Hun rol zou louter raadgevend zijn. Beslissingen zouden dan eenzijdig genomen worden door de raden van bestuur.

Bijeenkomst van spoorpersoneel aan het station van Luik-Guillemins op 17 maart 2025. Copyright foto’s: Sophie Lerouge

Ingewikkelde sociale dialoog

Op woensdag 12 maart had Pierre Lejeune een ontmoeting met de federale minister van Pensioenen Jan Jambon (N-VA). Bij het verlaten van de vergadering was zijn oordeel duidelijk: “Er is geen manoeuvreerruimte met Jambon. Hij zei ons ‘het regeerakkoord zal gerespecteerd worden en hierover kan niet onderhandeld worden, punt uit.’” Ondanks dit veto durfde de minister op te roepen tot het annuleren van het stakingsactieplan. Voor Pierre Lejeune is dit uit den boze: “Er is geen enkele rechtvaardiging om deze weg in te slaan. We hebben andere garanties nodig. Er is geen nieuwe vergadering gepland.”

Wat de syndicalist opvalt, is de verschillende aanpak binnen dezelfde regering. Hij moet onderhandelen over de spanningspunten met twee verschillende kabinetten: dat van Jan Jambon en dat van Jean-Luc Crucke (Les Engagés), belast met spoorwegexploitatie, personeelsstatuut en begrotingsmaatregelen. “Met Crucke hebben we een openheid en een bereidheid om te onderhandelen. We hebben ook een tripartiete dimensie aan de onderhandelingstafel gebracht”, met vertegenwoordigers van de politiek, de vakbonden en de werkgevers samen.

Staking, de enige manier om gehoord te worden

Het actieplan van de spoorwegarbeiders is ambitieus: stakingsactie op 17 maart, deelname aan de algemene staking op 31 maart en vier stakingsdagen per maand tussen april en juli. In totaal: 18 werkonderbrekingen.

“Deze stakingen zijn essentieel. Het is minstens 40 jaar geleden, sinds de jaren tachtig, dat we zulke grote
aanvallen hebben gezien. En we hebben – als vakbonden – nog geen andere manier gevonden om ons te
laten horen. Alleen als we dreigen met staken, lukt het om discussies te openen ”, klaagt Pierre Lejeune.

“Het is minstens 40 jaar geleden, sinds de jaren tachtig, dat we zulke grote aanvallen hebben gezien.”

— Pierre Lejeune, nationaal voorzitter ACOD Spoor/CGSP
Cheminots

Voor Lejeune hebben de bezuinigingen van de federale regering niet alleen gevolgen voor de werkomstandigheden, maar ook voor de kwaliteit van de dienstverlening, die momenteel te wensen overlaat: de stiptheid is nog nooit zo laag geweest, elke maand worden bijna 3.500 treinen geannuleerd, enzovoort.

“We hebben een contract getekend met specifieke voorwaarden en nu worden ons zonder overleg veranderingen opgelegd ”, legt Flore-Anne uit. “Maar we zijn niet de enigen die staken”, voegt ze eraan toe. “Elke dag vertrouwen honderden passagiers hun leven aan ons toe. Als het personeel morgen nog vermoeider is, zal dat problemen opleveren voor de veiligheid.

Pierre Lejeune is het daarmee eens: “Spoorwegmedewerkers vechten niet om hun privileges te behouden, zoals sommige media willen doen geloven. Ze vechten om hun werkinstrument veilig te stellen en een kwaliteitsdienst voor de pendelaars te garanderen. Ze zijn bereid om actie te voeren om dit te bereiken.”