Naar aanleiding van de klimaattop COP 27 in Egypte in november, sprak De Nieuwe Werker met de Egyptisch-Palestijnse activist Ramy Shaath over de toestand van de mensenrechten en de rol van de vakbonden in Egypte. Shaath, een voormalig politiek adviseur van Yasser Arrafat, verdween gedurende tweeëneenhalf jaar in een Egyptische gevangenis en werd begin dit jaar onder druk van een grote internationale campagne vrijgelaten.
Kan u ons een beeld schetsen van hoe het gesteld is met civiele actie in Egypte?
“Het grootste deel van ons werk als activist in Egypte is veranderd van het strijden voor democratie en mensenrechten in vechten voor de andere gevangenen, waarvan er tegenwoordig tienduizenden zijn. De bedreigingen en intimidaties gaan onophoudelijk voort. Ook ’s nachts zijn er telefoontjes. Je leeft in voortdurende angst en stress.”
“In 2019 werd ik aangevallen door tientallen soldaten met pantserwagens en machinegeweren. Ik werd geboeid en geblinddoekt meegenomen, mijn vrouw illegaal gedeporteerd. Ik heb tweeënhalf jaar in de gevangenis gezeten tussen allerlei activisten, journalisten, advocaten, politici, maar ook duizenden gewone burgers. Minstens 10% van de mensen die bij mij in de gevangenis zaten, zijn vrienden, collega’s of familie van activisten die zelf niets gedaan of gezegd hebben.”
“Minstens 10% van de mensen die bij mij in de gevangenis zaten, zijn vrienden, collega’s of familie van activisten die zelf niets gedaan of gezegd hebben”
“Sinds ik terug in Parijs woon, ontvang ik maandelijks doodsbedreigingen gericht tegen mijn dochter en zuster in Egypte. Toen mijn dochter mij wou bezoeken, is ze zonder reden 17 uur lang op de luchthaven vastgehouden om mij zo een boodschap te sturen.”
Kan u ons iets vertellen over de vakbondssituatie in Egypte?
“Zoals alle publieke ruimte die door de overheid in Egypte bezet is sinds 2013, zijn ook alle vakbonden volledig ingepalmd door de overheid. Meestal hebben ze het bestuur dat tijdens de revolutie van 2011 door het volk verkozen is, ontbonden. Sommige hebben jarenlang geen leiding gehad, tot de overheid een bestuur aanstelde via vervalste verkiezingen, en soms zelfs door rechtstreekse benoemingen in afwachting van een verkiezing die de voorbije 8 jaar nooit heeft plaatsgevonden.”
“De overheid probeert ervoor te zorgen dat ze met iedereen individueel te maken krijgt, ze wil geen enkele vorm van publieke vertegenwoordiging”
“Enkel tussen 2011 en 2013 zijn er honderden onafhankelijke vakbonden opgericht. Toen generaal Sisi in 2013 aan de macht kwam, begon hij deze meteen te ontbinden en de leden te arresteren of hun middelen in beslag te nemen. Veel syndicalisten zijn gearresteerd geweest. Haitham Mohamedeem, een advocaat die rond arbeidsrechten werkt, is nog maar net vrij na 5 jaar gevangenis.”
Hebben de mensen schrik om lid te worden van een vakbond?
“De mensen zijn bang om van eender wat lid te worden! Ze hebben in de loop der jaren geleerd dat de overheid geen groeperingen toelaat, of het nu politieke partijen, jeugdverenigingen of zelfs sportclubs zijn – en zeker en vast de vakbonden. De overheid probeert ervoor te zorgen dat ze met iedereen individueel te maken krijgt, ze wil geen enkele vorm van publieke vertegenwoordiging. Er is geen enkele werkelijke vertegenwoordiging van het publieke middenveld toegelaten.”
Wat zou er nodig zijn voor verandering?
“Ik ben er 100% van overtuigd dat er spoedig verandering staat aan te komen omwille van de economische ramp die dit regime gecreëerd heeft. 64% van onze economie is tegenwoordig volledig in handen van de militairen, en het land is failliet aan het gaan. President Abdel Fattah al-Sisi geniet de steun van de militairen, de veiligheidsdiensten en een aantal rijke zakenlui omdat hij hen financieel kan ‘voeden’ en beschermen tegen vervolging voor hun misdaden, of dit nu corruptie of marteling is. Sisi is nu al bondgenoten aan het verliezen, en ik denk dat we voor een zeer turbulent jaar staan waarin we kansen gaan krijgen om de situatie te veranderen.”
Denkt u dat er op dit moment ook maar iets noemenswaardig van syndicale actie bestaat in Egypte?
“Die is er altijd geweest! De revolutie van in 2011 werd gedragen door activisten, politieke partijen en groeperingen, maar vooral een enorme aanwezigheid van de vakbonden. De regering heeft geprobeerd de vakbonden te onderdrukken door ze te ontbinden, en door hun eisen af te schilderen als sektarisch. Maar vakbonden zullen altijd een hoofdrol spelen in eender welke (civiele) actie in Egypte; ofwel als vakbond, ofwel op een andere, onzichtbare collectieve manier.”
“De revolutie van in 2011 werd gedragen door activisten, politieke partijen en groeperingen, maar vooral een enorme aanwezigheid van de vakbonden”
Wat kunnen Europese of Belgische vakbonden doen om jullie strijd voor vrijheid te steunen?
“Allereerst moeten ze hun steun voor gevangen vakbondsactivisten volhouden. Wie vandaag nauw samenwerkt met de officiële Egyptische vakbonden, werkt samen met de overheid. De vele syndicalisten die gearresteerd zijn, hebben de steun van de Belgische vakbonden nodig: publiek, financieel, en door druk uit te oefenen om hen vrij te krijgen.”
“De vakbonden zijn in die mate belangrijk voor de overheid dat ze een Italiaan ontvoerd, gemarteld en vermoord hebben omwille van zijn banden met het vakbondsmilieu. Na de dood van Regini gaf de Egyptische overheid bevel om geen Europeanen meer te arresteren zonder orders van hogerop.”
Moeten we de COP27 boycotten als zijnde een poging tot witwassen van de Egyptische overheid, of moeten we dit zien als een kans om mensenrechtenschendingen aan de kaak te stellen?
“Persoonlijk vraag ik mensen om de COP te boycotten of om conditionaliteit te eisen. (‘voorwaardelijkheid’, een term in de ontwikkelingshulp voor eisen waaraan een overheid moet voldoen om hulp te krijgen, zoals bijvoorbeeld goed bestuur, nvdr).”
“De voorbije maanden zijn we dan ook bezig geweest met regeringen er van te overtuigen voorwaarden aan hun bezoek aan de COP27 te stellen en op te roepen tot de vrijlating van gevangenen. Een 650-tal activisten zijn zo officieel ‘vrijgelaten’, maar niemand mag het land verlaten, hun bezittingen zijn in beslag genomen en ze worden nog altijd geïntimideerd. Van veel van hen wordt nu al gezegd dat ze na de COP27 opnieuw gearresteerd zullen worden.”
“Wat wij de komende weken moeten doen, is de Egyptische overheid aan de schandpaal stellen door te boycotten, of door te gaan en ‘het juiste’ te zeggen en doen. We moeten publieke verklaringen afleggen over de mensenrechten in Egypte, gevoelige vragen stellen aan onze Egyptische gastheren, en proberen de politieke partijen en het civiele middenveld in Caïro te ontmoeten. En proberen de gevangenissen te bezoeken! Ze zullen weigeren, maar op z’n minst moeten we de druk erop houden. In het geval van de vakbonden: wees er uitgesproken over en focus je op de syndicalisten.”
Wat kan de man of de vrouw in de straat bij ons doen?
“In de aanloop naar de COP27 in Sharm El Sheikh hebben we een online petitie staan die oproept voor meer civiele vrijheid en vrijlating van iedereen die willekeurig gearresteerd is in Egypte. Het is belangrijk dat die getekend wordt.”
Tenslotte: moet u niet af en toe ontspannen en genieten van uw herwonnen vrijheid?
“Om eerlijk te zijn: ja, ik ben toe aan een vakantie en rust. Maar het is moeilijk. Wanneer ik ’s avonds ga slapen, denk ik aan de duizenden vrienden die ik in de gevangenis gemaakt heb en die nog altijd in deze hel aan het wegrotten zijn. Elke avond om 9 uur beginnen de martelfeestjes in de gevangenissen van de veiligheidsdienst. Elke avond om 9 uur loopt er een rilling over m’n rug. Met wie zullen ze vanavond spelen? Ik zou graag rusten, voor mijn vrouw zorgen die tweeëneenhalf jaar voor mij gevochten heeft, voor mijn dochter die onder voortdurende bedreiging leeft in Caïro omwille van mij. Ik kan het niet. Dit moet stoppen, op één of andere manier.”
One thought on “COP27: mensenrechten, vakbonden en activisme in Egypte. Interview met Ramy Shaath”