Ze doen hun job met hart en ziel. Maar ze kreunen onder de werkdruk en het personeelstekort. De Nieuwe Werker sprokkelde getuigenissen onder de meer dan 30.000 helden uit de zorg, de welzijns- en de socioculturele sector die in Brussel betoogden voor meer middelen en aandacht voor hun essentieel werk.

De drie vakbonden mobiliseerden donderdag 7 november voor een nationale betoging in de starten van Brussel. De werknemers van de zorg-, de welzijns- en de socioculturele sector kwamen massaal op straat om meer middelen en aandacht te vragen van de politiek. En dat over alle sectoren en politieke bevoegdheidsniveaus heen.

Het personeel van de maatwerkbedrijven, de kinderopvang, ziekenhuizen, woon-zorginstellingen, ouderenzorg, geestelijke gezondheidszorg, het sociaal-cultureel werk … maakt zich zorgen over de toekomst omdat ze vandaag al moeilijk het hoofd boven water kunnen houden. Ze worden allemaal geconfronteerd met een negatieve spiraal van personeelskrapte die leidt tot hogere werkdruk, en dus nog meer personeelsuitval. Deze moet doorbroken worden én daar is voldoende budget voor nodig. Op alle niveaus, in het hele land.

Politiek zet het kader

 “Kijken we naar de gelekte nota’s van De Wever en Bouchez, die de basis van een federaal regeerakkoord vormen, dan zien we dat daar helemaal niks voorzien is voor het personeel in de zorg”, zegt Johan Van Eeghem, ondervoorzitter bij de BBTK. “Helemaal niks. Nul euro.” In combinatie met de vergrijzing en veroudering van de bevolking, die net vraagt om meer dan honderduizend extra zorgverleners én de al voor de verkiezingen aangekondigde besparingen, is dat wel heel erg alarmerend.

Yves Derycke, hoofddelegee van het Universitair Ziekenhuis Gent en coördinator gezondheidszorg federale publieke sector voor ACOD, verduidelijkt hoe belangrijk die politieke context is: “Voor de federaal gefinancierde publieke zorginstellingen, zoals openbare psychiatrische ziekenhuizen of publieke ziekenhuizen zoals het AZ Brugge of het UZ Gent moeten we er in slagen sociale akkoorden te sluiten met een minister die het kader uitzet waarna we dit verder kunnen uitwerken. Het startpunt is dus politiek en vaak ligt een politieke visie of compromis in een regeerakkoord aan de basis.”

Stokken in de wielen

“Terwijl alles al moeilijk draait, dreigt de volgende federale regering waarin de nationalisten van N-VA of de Franstalige liberalen van MR de plak zullen zwaaien nog stokken in de wielen te steken. Het besparingsmantra regeert, en de zorg zal daar niet aan ontsnappen. Wat gaan ze terugschroeven? Wat gaan ze het personeel ontnemen? Gaan ze morrelen aan de arbeidsduurvermindering op latere leeftijd, onze rimpeldagen, of het loon?”

“Kijk, het is nu al pompen of verzuipen voor het zorgpersoneel. Ze draaien verschillende shiften, vroege, late en nachtdiensten. Tegenover die onregelmatige prestaties staan nu slechts enkele euro’s bruto extra. In de supernota van De Wever staat dat nachtarbeid later zal ingaan, pas vanaf middernacht. Als dat uitgevoerd wordt en ook geldt voor de mensen in de zorg, dan maken ze het beroep opnieuw minder aantrekkelijk. Hoe kunnen we dan de extra helpende handen vinden die we dringend nodig hebben?”

Investeren in personeel

Het Vlaams regeerakkoord belooft wel een ongezien grote investering in de Vlaamse social profit, in welzijn en zorg. “Broodnodig”, reageert Evert Persoon, federaal secretaris BBTK. “Maar die investeringen zijn gericht op het wegwerken of inkorten van wachtlijsten, op het garanderen van voldoende plekken in de kinderopvang. Om dat te doen, heb je ook personeel nodig. We zien voorlopig niet waar het budget zit om extra personeel aan te werven om die investeringen waar te maken.”

“Als je de wachtlijsten wil inkorten of werkwerken, als je iedereen een plaats wil geven in een kwalitatieve kinderopvang, dan heb je ook (meer) personeel nodig!”

— Evert Persoon

Veel en veel te weinig

“Iedereen weet dat we vandaag met te weinig zijn. We zijn met te weinig begeleiders om kinderen op een warme manier op te vangen. We zijn met te weinig om de wachtlijsten voor personen met een handicap weg te werken, we zijn met te weinig om onze ouderen een waardige oude dag te kunnen bieden, we zijn met te weinig om iedereen die kampt met psychische problemen te helpen, we zijn met veel en veel te weinig.”

Daarom moet er een sociaal akkoord komen dat vooruitgang inhoudt voor het personeel. Met betere lonen en arbeidsvoorwaarden, voor iedereen die nu werkt in de zorg, maar ook om nieuwe mensen aan te trekken. Evert licht toe: “We willen eindelijk in elke sector een volwaardige dertiende maand voor iedereen, zonder dat we daar elk jaar om moeten gaan smeken. We willen meer voorspelbare en stabiele uurroosters, zodat collega’s ons niet moeten verlaten omdat ze het werk niet gecombineerd krijgen met hun gezin. We moeten degelijke premies uitwerken voor flexibel en onregelmatig werken en voor roosterverstoringen, zodat inzet beloond wordt.”

Strijd om tijd

“We leggen ook een arbeidsduurvermindering met behoud van loon op tafel”, stipt Evert aan. “Omdat deeltijds werk al zo goed als de norm is, maar je daarmee ook maar een deeltijds loon en deeltijdse sociale rechten en pensioen opbouwt, omdat velen nood hebben aan tijd om het werk vol te houden, omdat dit veel nieuwe collega’s kan lokken. Net zoals we met de rimpeldagen deden voor de oudere werknemers.”

Kaylee Boelaert, zorgkundige in een woonzorgcentrum bevestigt voor de camera van VTM dat zorgpersoneel tijd moet krijgen. Om goede zorg te kunnen verlenen. Om op adem te komen: “Dagelijks sta ik in voor de zorg voor onze ouderen, al meer dan tien jaar. Ik doe dat heel erg graag, en ik zou dat graag nog heel lang doen. Maar op deze manier gaat het niet.”

“Nu is het wassen en verzorgen aan de lopende band, maar ik zou graag tijd maken voor onze bewoners, tijd om een babbeltje te slaan, tijd om te luisteren. Ook de wisselende werkroosters met vroege, late, dag-, nacht- en weekendshiften wegen zwaar. Onze job is hard en vraagt veel. Daarom hebben we allemaal wel eens al overwogen om iets anders te gaan doen, maar we willen er blijven zijn voor onze bewoners. Daarom houden we vol.”

Steeds zwaarder

De betogers stippen allemaal aan dat werken in de zorg een soort van sociale roeping is, maar dat de zorg steeds zwaarder weegt. “De jobs in de zorg zijn vandaag nog complexer dan vroeger”, zegt Yves. “De techniciteit op alle afdelingen in het ziekenhuis is toegenomen, de zorg en de zorgvragen zijn veel ingewikkelder en ruimer. Medisch gezien kunnen we veel meer dan jaren geleden, maar de mensen moeten het wel nog kunnen bolwerken. Intensieve behandelingen, multidisciplinaire behandelingen, specialisaties… De werklast is torenhoog.”

“De bevolking vergrijst, de zorgbehoeften en zorgvragen nemen toe, samen met de eisen en verwachtingen van mensen. Of het nu gaat om artsen, verpleegkundigen, zorgkundigen, of meer omkaderende functies in logistiek, ICT, administratie: we hebben iedereen nodig om de naam en reputatie van onze zorgsector hoog te houden. Iedereen op het terrein voelt dat aan. Er moet geïnvesteerd worden in mensen en middelen.”

“Medisch gezien kunnen we veel meer dan jaren geleden, maar de mensen moeten het wel nog kunnen bolwerken. De bevolking vergrijst, de zorgbehoeften en zorgvragen nemen toe, samen met de eisen en verwachtingen van mensen.”

— Yves Derycke

Dit zien we ook in de woonzorgcentra. Ouderen die vroeger nog relatief gezond naar een woonzorgcentrum gingen, stellen dit nu zo lang mogelijk uit. Een mooie maatschappelijk evolutie, maar dit verhoogt de werklast in de woonzorgcentra. In de gezinszorg worden werknemers die bij de mensen thuis zorg verlenen steeds vaker met psychiatrische problematieken geconfronteerd waarvoor ze niet noodzakelijk opgeleid zijn.

“Vroeger was het zeker de bedoeling om cliënten in de gezinszorg ook gezelschap te houden, eens naar hen te luisteren. Nu moeten de zorgkundigen van de ene afspraak naar de andere hollen. Dit is zwaar voor het personeel, maar ook voor de cliënten. Het maatschappelijk aspect van hun job mag niet onderschat worden”, legt Evert Persoon uit. “Er is ook gewoon veel meer administratie dan vroeger. Verpleegkundigen die de werkdruk beu zijn, worden daarom zelfstandigen omdat ze dan pas inspraak hebben in hun werk. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?”.

Zorg gaat altijd voor op winstbejag!

Caroline Vanden Broecke, militant bij ACOD Lokale en Regionale Besturen, werkt bij het AZ Sint-Jan in Brugge dat dreigt geprivatiseerd en gecommercialiseerd te worden bij een fusie met het andere Brugse ziekenhuis Sint-Lucas.

“Natuurlijk kan samenwerking voordelen opleveren, maar wij willen die privatisering vermijden, omdat we de zorg betaalbaar en toegankelijk willen houden voor iedereen. Alleen een ziekenhuis met een publiek statuut kan het conventietarief dat vandaag bestaat bij AZ Sint-Jan behouden en ervoor zorgen dat mensen geen supplementen aangerekend krijgen. Dat publiek karakter van ons ziekenhuis zorgt er ook voor dat iedereen welkom is, los van sociale achtergrond, geloofsovertuiging of financiële draagkracht én dat we ethische garanties bieden rond euthanasie en recht op abortus.”

“Gezondheid en sociaal welzijn gaan altijd voor op winstbejag. In een pure commerciële context is niet alleen de patiënt de dupe, maar ook het personeel. ‘Niet winst maar wel-zijn’, ons motto waarmee we ook campagne voeren, geldt zowel voor patiënten als voor personeel. Vandaag moeten we alle zeilen bijzetten en is de werkdruk erg hoog, maar onze loon- en arbeidsvoorwaarden hoewel voor verbetering vatbaar, zijn gegarandeerd. Bovendien wordt er actie ondernomen om de uitval van mensen te beperken, zoals kunnen wisselen van afdeling. Dergelijke zaken komen bij een privatisering op de helling te staan. Voor het personeel en de patiënt, het laatste openbare ziekenhuis in de regio moet publiek blijven.”