Kapster, kassierster, thuishulp, kamermeisje, vakbondsvrouw, parlementslid. De Ivoriaans-Franse Rachel Kéké legde een wel heel opmerkelijk parcours af. De Nieuwe Werker kon haar interviewen.

Rachel Kéké weet wat zwaar werk is. Ze werkt achtereenvolgens als kapster, thuishulp en kamermeisje. In 2019 heeft ze er echter genoeg van en legt ze het werk neer, samen met haar collega’s van het Ibis-hotel ‘Batignolles’ in Parijs. Rachel wordt het gezicht en de woordvoerder van de stakende kamermeisjes. Hun staking voor respect, een beter loon en een lager werktempo zal maar liefst 22 maanden duren, maar ze zegevieren.

Een jaar later wordt Rachel verkozen als parlementslid in de Assemblée Nationale, het lagerhuis van het Franse parlement. Twee jaar verdedigt ze er de ‘onzichtbaren’, de ‘stemloze’ werknemers. Na de verkiezingen afgelopen juli zetelt ze er niet meer, ze raakte heel erg nipt niet opnieuw verkozen. Maar haar uitspraak “Je hebt niet het recht om diegenen die Frankrijk overeind houden op de knieën te dwingen”, tegenover premier Borne die onrechtvaardige pensioeningrepen doorduwde, zindert nog steeds na. De Nieuwe Werker ontmoette haar vorige maand op Manifiesta.

Van Abidjan tot Parijs

Rachel Kéké wordt in 1974 geboren in Abidjan, Ivoorkust. Haar moeder verkoopt kledij, haar vader is buschauffeur. Op 12-jarige leeftijd verliest ze op tragische wijze haar moeder. Vier jaar later begint ze als kapster te werken om haar broers en zussen te onderhouden.

In 2000, een jaar na de staatsgreep, beslist Rachel haar geboorteland te verlaten en naar Frankrijk te migreren. Haar familie heeft een band met dat land: haar grootvader vocht er in de Tweede Wereldoorlog. Ze is dan 26 en gaat aan de slag in het kapsalon van haar oom. Daarna volgt de ene na de andere job van kassierster tot thuishulp, terwijl ze in een kraakpand of bij vrienden verblijft. In 2003 vindt Rachel een job als kamermeisje in het Ibis-hotel ‘Batignolles’ in Parijs. Het hotel wordt later bekend door de lange sociale strijd van de werknemers en vakbondsleden van de socialistische vakbond CGT. Rachel wordt het gezicht van die strijd en treedt op als woordvoerster.

Onderaanneming = misbruik

“Onderaanneming staat gelijk met misbruik, kleinering, minachting en komt neer op slavernij”, legt Rachel Kéké uit, wanneer we vragen naar de werkomstandigheden die haar en haar collega’s het werk deden neerleggen. De verschillen stoten tegen de borst. De werknemers van de Accor-groep hebben normale werkdagen, eetpauzes en toegang tot de restaurants, zijn beter betaald en beter verzekerd …

“Onderaanneming betekent misbruiken, kleineren, minachten
… slavernij.”

— Rachel Kéké

“Als kamermeisje dat voor een onderaannemer werkt, komt het zelden voor dat je een volwaardige werkdag van 7 uur of meer hebt. We werkten volgens onze contracten maximaal 4, 5 of 6 uur. In werkelijkheid werkten we veel langere dagen. We moesten 40, soms 50 kamers per dag doen, van 8.30 tot 18 uur. En overuren werden niet betaald! Hoe kun je anders 40-50 kamers per dag doen en 800, 900, 1000 euro per maand krijgen?”

Als ze klagen, worden ze met ontslag bedreigd. Vandaar de term ‘slavernij’. “Het zijn dé jobs voor nieuwkomers, voor immigranten”, stipt Rachel nog aan.

De werkomstandigheden eisen hun tol. “Geen handschoenen, geen maskers, niet genoeg stofzuigers (…) Dit werk is zo zwaar dat het ziek maakt”, vertelt Rachel met ontroering in haar stem.

Alles ligt nog vers in haar geheugen, alsof het gisteren gebeurd is. “Rugpijn, peesontstekingen… een kamer helemaal opruimen en schoonmaken in 17 minuten is nauwelijks haalbaar.” Dertien kamermeisjes worden arbeidsongeschikt verklaard door de bedrijfsarts. De werkgever besluit ze over te plaatsen naar een luxehotel, waar de arbeidsomstandigheden volgens Rachel nog zwaarder waren. “Daar konden we de directie niet mee weg laten komen. Dat is het moment waarop we beslisten: we staken.”

Kamer van €10.000/nacht vs. €250 meer per maand

Hoe langer we met de vakbondsvrouw praten, hoe meer we ons realiseren dat de staking van de kamerhulpen van Ibis Batignolles perfect de klassenstrijd weerspiegelt: werknemers die rijkdom produceren versus eigenaars-kapitalisten die ervan profiteren.

“Je kijkt naar het hotel en zegt bij jezelf: ‘Als ik niet werk, komen er geen klanten meer. En zonder klanten, geen hotel. Waarom wordt de opbrengst, de rijkdom dan niet gedeeld? En we kunnen nog verder gaan: waarom vloeit de rijkdom niet vooral terug naar diegenen die ze creëren?”

Rachel Kéké: “We traden uit de schaduw, verbroken de stilte om onze waardigheid terug te winnen.
22 maanden in de regen, in de sneeuw, in de hittegolf. Om respect te eisen.”

“Tijdens de staking bezochten we een hotel op de Champs Elysées. De kamer alleen al kostte 10.000 euro per nacht. Maar als je 250-500 euro loonsverhoging wilt, moet je 22 maanden staken om het te krijgen.” Ja, 22 maanden. Eén jaar en 10 maanden. Bijna twee jaar. Zo lang vochten Rachel Kéké en haar 16 kameraden.

Wat hield hen zo lang op de been? “Het lijden dat we hebben meegemaakt, de miserie. Een van onze collega’s werd verkracht door een directeur. We traden uit de schaduw, verbroken de stilte om onze waardigheid terug te winnen. 22 maanden actievoeren in de regen, in de sneeuw, in de hittegolf. Om respect te eisen.”

Strijd loont

Rachel en haar collega’s zegevieren. “Al onze eisen werden ingewilligd,” zegt ze trots. “Behalve het internaliseren (insourcen) van de werknemers, want we zaten in een Covid-periode”.

Zeven werkers gaan naar contracten van 35 uur per week en het werktempo verlaagt van 3,5 naar 3 kamers per uur. De loonsverhoging schommelt tussen 250 en 500 euro. De oneerlijke overplaatsingen naar andere hotels stoppen. Er is degelijke uitrusting om goed te kunnen werken, uniformen worden gewassen. Er wordt een voedseltoelage van 160 euro per maand, ofwel €7,30 per dag voorzien, en een pauze om te eten.

“Even voor de goede orde, we vroegen om een bonus van €5, maar ze gaven ons een veel hogere zodat we zouden stoppen met staken,” lacht Rachel. “We hadden ook klacht ingediend bij de arbeidsrechtbank. Ze smeekten ons om met alles te stoppen.”

Vandaag verdienen de kamerhulpen in het Ibis Batignolles tussen de 1.800 en 2.000 euro per maand. “Dit is het bewijs dat we, ook puur financieel gezien, intern hadden kunnen worden in dienst genomen en beschermd.” Voor Rachel ligt daar de oplossing om de arbeidsomstandigheden in de sector te verbeteren: stoppen met uitbesteden.

Kunnen we lessen leren uit deze strijd? Rachel antwoordt snel: “Strijd loont. Eenheid, solidariteit, moed en vastberadenheid. Wanneer je je vernederd voelt in je werk, moet je je rechten opeisen. Persoonlijk heeft deze strijd me ook in staat gesteld om mijn rechten te kennen, om op te staan tegen de baas, om me uit te spreken, om bepaalde dingen te weigeren die ik eerder had geaccepteerd. De vrouwen die aan de staking hebben deelgenomen, hebben geleerd om voor zichzelf op te komen. Op het werk, maar ook daarbuiten. De staking heeft onze geest bevrijd, ons moed gegeven in plaats van ons bij bepaalde situaties neer te leggen en te zwijgen”.

De stem van de stemlozen uitdragen

Een jaar na haar vakbondsoverwinning stelt Rachel Kéké zich in Parijs kandidaat bij de parlementsverkiezingen voor Nupes (nvdr. Nouvelle Union Populaire Écologique et Sociale, de Franse verkiezingscoalitie van linkse partijen in voorbereiding op de presidentsverkiezingen van 2022, waarin Jean-Luc Mélenchon van ‘La France insoumise’ de belangrijkste kandidaat van links was). Ze verslaat nipt een voormalig minister en dringt al snel door tot het politiek halfrond waar ze belooft op te komen voor de onzichtbare hardwerkenden en de stemlozen waar ze deel van uitmaakte.

“Toen ik aankwam in de Assemblee Nationale, was het eerste wat me schokte de houding van rechts tijdens het debat over de verhoging van het minimumloon naar 1.500 euro. Ik zei tegen mezelf: ‘Ze hebben geen voeling met het echte leven.’ Waarom willen ze niet dat we het minimumloon verhogen? Ze minachtten het voorstel en stelden bonussen voor in plaats van loonsverhogingen.” Woedend nam Rachel het woord: “U minacht essentiële jobs. U kijkt neer op degenen die Frankrijk dienen.”

Ze legt ons nog uit waarom het zo belangrijk is om werkende mannen en vrouwen in politieke organen te hebben. “In het parlement nemen we belangrijke beslissingen. Het volk moet aanwezig zijn en in groten getale. Om te duiden wat ze echt meemaken. Want zij zijn degenen die het best over hun situatie kunnen praten en hun rechten kunnen verdedigen.”

“Mensen denken dat als je niet gestudeerd hebt, je geen minister of senator kunt worden… Dat is niet waar! Iedereen kan politicus worden. Een schoonmaker, een vuilnisman, een boer, een treinbestuurder …”

En ze besluit over de rol van de overheid: “Die zou er voor iedereen moeten zijn. De overheid moet degenen beschermen die vroeg opstaan en de eindjes niet aan elkaar kunnen knopen.”

Links verenigen

“Mensen worden bang gemaakt”, zegt Rachel wanneer ter afsluiting van het interview vragen naar de huidige politiek situatie in Frankrijk. “Mensen krijgen te horen dat immigranten jobs inpikken, onveiligheid veroorzaken, dat alle problemen in Frankrijk te wijten zijn aan immigratie… Maar het zijn juist immigranten die de economie draaiende houden. Eén voorbeeld. Wie zorgt er in de woonzorgcentra voor de ouderen?”

Het antwoord op de opkomst van extreemrechts ligt in het verenigen van links, maakt Rachel duidelijk. “Er is kracht in eenheid”, zegt ze met een glimlach, verwijzend naar de overwinning van het Nouveau Front Populaire, de verenigde coalitie van linkse partijen die afgelopen zomer extreemrechts versloeg bij de laatste verkiezingen.

Maar door een premier te benoemen van een partij die amper 5% haalde, respecteert president Macron volgens haar de stem van het volk niet. “Het is aan de Fransen die de meerderheid aan links hebben gegeven om de straat weer op te gaan en Macron te vertellen dat hij hun stem moet respecteren.” Ze doen dat ook. Tot op vandaag zijn er acties in Frankrijk.