De Arizona-regering zegt zo veel mogelijk mensen aan het werk te willen. Hoe? Dat maakt niet zo veel uit. We moeten ons maar flexibel opstellen. Maar wat betekent dat woordje ‘flexibiliteit’ nu eigenlijk op het niveau van de arbeidsmarkt? Onzekere contracten, onbetaalde overuren en minder zeggenschap over je eigen werk. De Nieuwe Werker neemt de voorstellen van de Arizona-regering op de korrel.

De uitzendkracht

Flexibiliteit op de arbeidsmarkt is geen nieuw begrip. Het meest klassieke voorbeeld is de uitzendkracht – de werknemer die op basis van een tijdelijke, vaak dagelijkse of wekelijkse, arbeidsovereenkomst bij een andere werkgever aan de slag gaat. Van de ene dag of week op de andere kan de werkgever bedanken voor geleverde diensten. Het is dus de werknemer die zich flexibel moet opstellen, terwijl de werkgever zich ontpopt tot poppenspeler met alle controle en zeggenschap.

In 1977 telde België 24.000 uitzendkrachten op jaarbasis. Ondertussen zijn ze met zo’n 700.000 (2023) en maakt het aantal uitzendjobs ongeveer vijf procent van alle loontrekkende jobs in België uit. Op jaarbasis gaat het over zo’n 100.000 VTE’s (voltijdse equivalenten).

Sinds de jaren 2000 wordt uitzendarbeid in de markt gezet als een instroomkanaal voor de ‘stabiele’ arbeidsmarkt, maar in de realiteit blijkt het steeds vaker een op zichzelf staande vorm van arbeid. Werknemers wisselen interimcontracten af met tijdelijk, deeltijds of zelfstandig werk.

De Arizona-regering wil nu uitzendarbeid van onbepaalde duur lanceren. Het is zorgwekkend om van mensen te verwachten dat ze zich permanent onderschikken aan de grillen van de werkgever van-de-dag (of week). De impact van de beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen tot twee jaar, in combinatie met het onzekere karakter van uitzendarbeid, is ook niet te onderschatten. Veel werkzoekenden slagen er immers door hun vele tijdelijke contractjes niet in om het statuut van ‘langdurig werkloze’ van zich af te schudden, en zullen er ook in de toekomst net door de vele tijdelijke contractjes en periodes zonder contract niet in slagen om rechten op werkloosheidsuitkeringen op te bouwen.

Je uurrooster

De Arizona-regering wenst ook dat je alle zeggenschap over je agenda en uurrooster afgeeft aan je werkgever. Heb je een sociaal leven? Een gezin? Bezig met een verbouwing? Een passie waar je graag na je werkuren mee bezig bent? Niet als het van de tandem Bouchez-De Wever afhangt. Zij willen met de annualisering van de arbeidstijd de touwtjes van je werkuren stevig in de handen van je werkgever duwen.

Wat betekent dit concreet? Met de annualisering van de arbeidstijd wordt het aantal uren dat je gemiddeld wekelijks moet presteren op jaarbasis berekend. Je baas kan daardoor bepalen dat jij gedurende piekmomenten twee maanden 50 uur per week moet presteren, om dit op een later tijdstip in het jaar te compenseren met minder werkuren. Flexibiliteit noemen ze dat. Overgeleverd worden aan de grillen van je baas is ook een valabele lezing. En wordt de werknemer voldoende beschermt tegen misbruik?

Verder heft Arizona het verbod op nachtarbeid in alle sectoren op, versterkt door de verlegging van het aanvangsuur van nachtarbeid van 20 uur ’s avonds naar middernacht.

De werkgever kan je in principe niet verplichten tot overuren. Het kan wel als het voorzien wordt in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) of bij uitzonderlijke omstandigheden zoals overmacht. Vrijwillige overuren vereisen echter geen zo’n cao of motief, een ‘akkoord’ met je werkgever volstaat. Gaat jouw collega tegen de baas ‘neen’ zeggen?

Van die ‘vrijwillige’ overuren kunnen er 360 per jaar gepresteerd worden (450 indien je in de horeca werkt) zonder extra sociale bijdragen. Je mag, volgens de tekst van het regeerakkoord, geen nadelige gevolgen ondervinden als je weigert om zo’n vrijwillige overuren te presteren. Maar iedereen weet natuurlijk dat het bijzonder moeilijk is om in je eentje te weigeren als je baas wilt dat je overuren klopt.

Onzekerheid

De huidige regering wil ook alle beschermingen inzake deeltijdse contracten op de schop gooien. Op dit moment moet een deeltijdse arbeidsovereenkomst minsten 1/3 van een voltijdse wekelijkse arbeidsovereenkomst bedragen. Arizona maakt daar korte metten mee. Alle mogelijke uurroosters zijn toegelaten in het wilde westen der flexibiliteit.

Toestanden waarbij iemand drie deeltijdse jobs moet combineren om rond te komen liggen op de loer. Net als armoede. Een recent verschenen studie van The European Trade Union Institute bevestigt dat deeltijdse contracten de kans op armoede vergroten – zogenaamde in-work poverty (werkende armen). Daarbij komt ook het feit dat 2,6% van de werkende Belgische bevolking aangeeft dat het aantal gepresteerde uren zich onder de gewenste of gewoonlijke arbeidsduur bevindt – aldus een studie van Steunpunt Werk. Precaire, onzekere contracten spelen zo prima in de kaart van de werkgever, terwijl de werknemer in de kou blijft staan.

De opzegtermijn zal voor alle nieuwe arbeidsovereenkomsten (dus niet voor bestaande arbeidsovereenkomsten) beperkt worden tot maximaal 52 weken. Veel anciënniteit? Dat maakt niet uit. De te presteren opzegtermijn zal nooit nog langer duren dan één jaar of de te betalen ontslagvergoeding zal nooit nog hoger zijn dan het equivalent van één jaarloon.

Ten slotte heeft ook een beginnende werknemer voor de Arizona-regering geen recht op wat zekerheid. De proefperiode zal ook opnieuw ingevoerd worden. Dit betekent dat elke werknemer die in dienst treedt, ook al is dat met een contract van onbepaalde duur, in de eerste zes maanden makkelijker ontslagen kan worden. In die eerste zes maanden zullen zowel de werkgever als de werknemer slechts één week opzegtermijn moeten respecteren.

Net op jezelf gaan wonen nadat je je eerste job hebt gevonden? Je wordt na vijf maanden brutaal buiten gesmeten, een week later val je zonder inkomen, en je hebt ook geen recht op een uitkering. Het Monopoly-equivalent van ‘ga direct naar de gevangenis, en passeer zeker niet langs start’.