Chris Smalls, syndicalist, rapper en mensenrechtenactivist was in september in ons land voor Manifiesta in Oostende. Hij bracht een bezoekje aan het ABVV, waar we hem spraken, samen met Bert Engelaar, algemeen secretaris van het ABVV, over vakbonden, cultuur en Gaza.

Chris Smalls richtte in 2021 na een strijd van meer dan een jaar de eerste vakbond op bij Amazon in New York, de Verenigde Staten. Een enorme overwinning in een land waar slechts zes procent van de bevolking aangesloten is bij een vakbond.

Amerikaanse syndicale overwinning

Chris, laat ons het eerst over Amazon hebben. Sta je nog in contact met je kameraden van de Amazon Labor Union (ALU)?

Chris Smalls: “Ja, absoluut. Het contact is nauw. We hebben de laatste dagen veel vergaderd met ons team, waardoor ik hier tot drie of vier uur ’s nachts wakker was. Helaas is Amazon voorlopig niet verplicht om met de ALU te onderhandelen (een zogenaamd ‘bargaining order’ of onderhandelingsverplichting, nvdr). De Nationale Arbeidsraad NLRB moet hiervoor in actie komen en dat zal onder de regering-Trump nog moeilijker worden dan het al was onder de regering-Biden. We zullen hiervoor met een staking het sorteercentrum moeten platleggen.”

In België zijn vakbonden aanwezig in elk bedrijf met minstens 50 werknemers. Dat is in de VS niet het geval.

CS: “Neen. Dat maakt onze overwinning des te merkwaardiger. We hebben deze vakbond helemaal vanaf nul opgebouwd. Amazon geeft bovendien 20 miljoen dollar per jaar uit om vakbonden te breken. Dat mag in ons land. Wij moesten handtekeningen verzamelen van 30 procent van de 8.300 medewerkers in ons centrum JFK8 om zelfs maar een aanvraag voor oprichting van een vakbond in te dienen. Voor de uiteindelijke stemming moesten we zelfs 50 procent plus één stem binnenhalen. Na de oprichting zagen we nog meer vijandigheid van de werkgever.”

Bijvoorbeeld?

CS: “Mijn collega’s en ik zijn gearresteerd tijdens acties. Ze verspreidden valse informatie om gewelddadige reacties tegen ons uit te lokken. Ze zaaiden angst en twijfel onder de werknemers. HR zette collega’s onder druk om tegen de oprichting van de vakbond te stemmen. Amazon beplakte het gebouw met antisyndicale affiches, tot in de toiletcabines. Je kon niet in alle rust naar het toilet gaan zonder dit soort propaganda te zien.”

Bert, hoe is de situatie in België?

Bert Engelaar: “De situatie bij ons is anders. Belgische werkgevers zijn niet zo openlijk agressief. Vakbonden zijn ook diep institutioneel geworteld in ons rechtssysteem en in de sociale dialoog. Maar ook hier zien we subtiele technieken om vakbonden monddood of vleugellam te maken. Bedrijven proberen de vakbondsafvaardiging te omzeilen of te vertragen door dure advocatenkantoren in te schakelen. Ze maken misbruik van tijdelijke contracten of interimmers om onder de grens van 50 werknemers te blijven.”

“Wanneer een herstructurering plaatsvindt in een bedrijf, worden vakbondsafgevaardigden vaak als eerste aan de deur gezet. Dat is een manier om ‘lastposten’ kwijt te raken en de syndicale slagkracht te verzwakken. Werkgevers hebben dan het excuus dat het nodig is om het bedrijf financieel gezond te maken.”

Syndicale schaakstrijd

Chris, wat zijn de sleutels om werknemers te mobiliseren?

CS: “Onze formule was vrij eenvoudig, maar niet zo makkelijk te herhalen. We hebben een tentenkamp opgezet, vlak buiten het gebouw waar ik werkte en waar ik ben ontslagen. Elf maanden lang, meer dan 300 dagen. Het was ongezien, maar noodzakelijk omdat elke dag, ondanks de valse informatie die dit miljardenbedrijf over mij en mijn collega’s verspreidde, de werknemers de kans hadden om mij te ontmoeten en mij vragen te stellen.”

“We deelden eten uit. Ze namen wat informatie mee. En dan zeiden ze: ‘het bedrijf liegt, Chris is de aardigste man die er is. Hij is zo cool.’ We speelden een soort schaakspel met Amazon. Ze zetten ons schaak. We moesten eruit raken om hen schaakmat te zetten.”

“Amazon kan alles becijferen: statistieken, robots, omzet, winst, aanwervingen en ontslagen. Maar solidariteit kan je niet in cijfers gieten en liefde evenmin. De werknemers zagen dat we niet bang waren. We waren daar, weer of geen weer, dag en nacht. Dat is authentiek. Werknemers willen zich kunnen identificeren met de vakbond.”

Nabijheid is essentieel. Bert, daar kan jij van meespreken.

BE: “Absoluut. De afdeling waarvoor ik verantwoordelijk was ging van 40.000 naar 52.000 leden. En hiervoor hebben we het wiel niet heruitgevonden. We hebben onze vakbond nuttiger gemaakt in het dagelijkse leven van werknemers, met concrete hulp op verschillende vlakken en, cruciaal, in verschillende talen hier in Brussel. Veel mensen spreken Nederlands noch Frans. Daarom zetten we een campagne op in het Roemeens, Hongaars, Engels, Arabisch, Pools en Turks. Zo konden alle mensen die zich een beetje verloren voelden hier in Brussel, contact opnemen, met documenten in hun eigen taal. We gaven juridisch advies, begeleiding met de zoektocht naar een woning – heel moeilijk in Brussel – en wegwijs in de sociale zekerheid.”

“We hebben onze vakbond aangepast aan wat de mensen echt nodig hadden, niet wat wij dachten dat nodig was, door te luisteren. Dat proberen we nu te herhalen op nationaal niveau, om de vakbond te doen groeien.”

All eyes on Palestine

Laat ons het over Gaza hebben … Bert, dit onderwerp staat bovenaan jouw agenda. Leg eens uit.

BE: “Voor mij is solidariteit niet iets waarover we onderhandelen. We kunnen niet de waardigheid van de arbeiders hier in België verdedigen en vervolgens zwijgen wanneer een heel volk in een ander land van zijn waardigheid, zijn land en zijn toekomst wordt beroofd. Gaza is een morele kwestie. Toen ik op  januari algemeen secretaris werd, was niet iedereen, zelfs binnen de vakbond, even overtuigd van het belang van Gaza. In de negen maanden dat ik hier nu ben, heb ik er echt op aangedrongen om Gaza en Palestina meer dan voorheen op de agenda te zetten.”

“Vakbonden, maar ook politieke partijen, raken sommige onderwerpen niet aan omdat ze bang zijn leden of stemmen te verliezen. We moeten het lef hebben om hardop de verdediging van de Palestijnen op ons te nemen en een verschil te maken. De bommen vallen misschien wel duizenden kilometers hiervandaan. Maar de strijd voor gerechtigheid is overal dezelfde.”

Chris, hoe raakte jij betrokken bij de beweging voor Palestina?

CS: “Ik ben vader. Ik ben vakbondsman. Ik ben een Amerikaanse belastingbetalende burger en dat geld gaat helaas naar een genocide.”

“Ik had ooit een paneldiscussie met Mustafa Barghouti, een prominent figuur in de Palestijnse gemeenschap. Hij nodigde me uit naar Palestina, maar toen kwam 7 oktober en kon ik er niet naartoe. Maar ik was toevallig in Berlijn, waar een grote Palestijnse gemeenschap leeft, en ik zag met eigen ogen hoe zij werden mishandeld door de Duitse politie, hoe kinderen werden weggesleept van hun families, hoe ze Palestijnse activisten arresteerden, de vrijheid van meningsuiting onderdrukten. Ze haalden overal in de buurt Palestijnse vlaggen neer.”

“Toen ik in de VS mijn ervaringen deelde, verloor ik van de ene op de andere dag tienduizenden volgers. Mensen stuurden me berichten met de boodschap: ‘ik sta nog steeds achter je wat Amazon betreft, maar hier trek ik de grens’.” Ik kon het niet geloven. Ik besloot mijn standpunt nog te verharden.”

“Als onze syndicale waarden zeggen dat een aanval op één een aanval op allen is, dan geldt dat ook voor de Palestijnen. Ik ben nochtans de enige Amerikaanse vakbondsleider die zijn leven op het spel zet voor Palestijnen en naar Gaza gaat met de Freedom Fltoilla, zoals ik een maand geleden heb gedaan.”

Je nam net als de Zweedse Greta Thunberg deel aan de Freedom Flotilla naar Gaza, in een poging om via de Middellandse Zee de Israëlische blokkade te doorbreken en humanitaire hulp naar het gebied te brengen. Hoe was dat?

CS: “Ik wist waar ik aan begon. Ik kende het risico. En omdat ik een zwarte man ben, de enige zwarte man aan boord van de 21 vrijwilligers, wist ik dat ik een groter risico liep. De dag voordat ik vertrok, heb ik met mijn kinderen gepraat. Ik vertelde mijn kinderen hoeveel ik van ze houd, hoeveel ik om ze geef en om hun toekomst. En de reden waarom ik naar Gaza ga, is voor hun toekomst, want wat we elke dag zien, de beelden van genocide, onschuldige kinderen, vrouwen en mannen die worden vermoord. Ik kan er gewoon niet meer tegen. En ik wil niet dat mijn kinderen opgroeien en zeggen: “Papa, wat heb je gedaan?” Dus voor mij, ja, heb ik gewoon een beslissing genomen die ik moreel juist vond.”

“We waren met 21 opvarenden, 19 activisten en 2 journalisten van Al Jazeera. We hebben zeven dagen op de Middellandse Zee gevaren, een open graf voor migranten die de oversteek waagden naar Europa. We werden elke nacht door drones in de gaten gehouden. Nog voordat we vertrokken werden we geconfronteerd met drieste sabotageacties. Eenmaal op het water waren er de gebruikelijke dreigementen van Israël.”

“Op minder dan 100 kilometer van de kust van Gaza zijn we illegaal vastgehouden door het Israëlische leger, twaalf uur lang. Ze hebben ons gedwongen naar Israël koers te zetten, waar we werden overgeleverd aan de immigratiedienst. Ze gooiden me op de grond. Ik kreeg hun knie in mijn rug. Ze draaiden mijn arm achter mijn rug en droegen me vervolgens weg als een beest, waarbij ze mijn sieraden en kettingen gebruikten om me te wurgen. Ze schreeuwden dat ik mijn kop moest houden. Ze gooiden me een paar keer tegen de muur en maakten een heleboel racistische opmerkingen. Ik wist dat ik slechts een fractie meemaakte van wat Palestijnen dagelijks moeten doorstaan. Zelfs als zwarte man wist ik dat Palestijnen het nog slechter hebben.”

“Dit bevestigde voor mij dat Israël niet alleen een racistische staat is, maar ook een apartheidsstaat. Dit is de manier waarop het systeem is opgezet, de manier waarop ze zwarten, bruinen, Palestijnen en Arabieren behandelen. Van begin tot eind werd ik heel anders behandeld dan mijn blanke mede-activisten. Uiteindelijk werden we, ik en mijn Arabische kameraad, na vijf dagen, afgezet aan de grens met Jordanië. Alle anderen werden naar de luchthaven van Tel Aviv gebracht om naar hun land te worden gedeporteerd.”

Extreemrechts bekampen

Over racisme gesproken. Bert, de strijd tegen extreemrechts staat centraal in jouw vakbondswerk?

BE: “Dat is ook nodig want extreemrechts, in Europa maar ook in Amerika, is altijd tegen werknemers. Altijd. Ze doen alsof ze om gewone mensen geven, maar hun beleid is gericht op verdeeldheid, het breken van solidariteit, het verzwakken van vakbonden en het privatiseren van de sociale zekerheid. In heel Europa valt extreemrechts altijd migranten en minderheden aan, maar uiteindelijk dient het altijd dezelfde bedrijfsbelangen als neoliberaal rechts.”

“Extreemrechts staat electoraal sterk in België, maar ik geloof niet al die kiezers ook echt extreemrechts zíjn. Zulke partijen doen alsof ze er voor de mensen zijn, alsof ze zullen helpen. We moeten dit aangrijpen om er als vakbond nóg meer te zijn voor alle mensen. Voor werknemers, voor migranten, werkzoekenden, mensen die zich aan hun lot overgelaten voelen. Uiteindelijk is solidariteit sterker dan angst.”

Zijn jullie optimistisch over wat komen gaat?

CS: “Ja, dat ben ik zeker. Weet je, politici die me prezen voor mijn werk tegen Amazon, zoals Bernie Sanders en AOC, al die progressieve politici, ze zeiden helemaal niets toen ik terugkwam na de flotilla. Maar op de luchthaven stonden 300 mensen me op te wachten. Mensen uit de verschillende bewegingen, voor het klimaat, voor Black Lives Matter, activisten voor Palestina en vrouwenrechten en werknemersrechten.”

“Dat was voor mij een bevestiging dat er hoop is, want het zijn niet de politici die ons gaan redden. Het zullen de mensen zijn en mensen zijn veerkrachtig en ik denk dat de Palestijnse beweging de wereld laat zien wat het betekent om mensen met verschillende achtergronden en geloofsovertuigingen samen te brengen. Net zoals we hebben gedaan bij Amazon.”

BE: “Er is veel angst in deze wereld en ik heb ook angst, maar ook veel hoop. Maar ik ben nog steeds een optimist omdat er echte bedreigingen zijn. We hebben klimaatverandering, we hebben opkomend fascisme, we hebben oorlogen in de wereld. Maar als ik naar mijn kinderen kijk – de oudste is 21 – heb ik de indruk dat ze minder cynisch zijn dan onze generatie. Bovendien zijn ze meer wereldwijd verbonden.”

“Wanneer we mensen kunnen organiseren, kunnen we de loop van de geschiedenis veranderen, naar meer gerechtigheid. Dat is de les die ik mijn kinderen wil meegeven. Ik ben echt hoopvol en ik ben een echte optimist.”