Nazi-Duitsland werd verslagen op 8 mei 1945. Vandaag is het elk jaar een dag om de gruwelen te herdenken en waakzaam te blijven voor de gevaren van het fascisme.

Het was een sombere zondag 7 mei, maar de regen was geen rem op de volharding. Honderden paraplu’s gingen open voor het podium van de 8 meicoalitie. Het was een podium vol emotie, opgesteld in de nabijheid van het zeer symbolische Fort van Breendonk. Daar werden tijdens de Tweede Wereldoorlog zoveel Joodse gevangenen, verzetsstrijders, politieke tegenstanders het  slachtoffer van de nazi-horror. Velen onder hen werden vermoord.

Signalen herkennen

De 8 meicoalitie kwam voor het tweede jaar op rij bijeen in het Fort van Breendonk, in de provincie Antwerpen. Het doel: eisen dat 8 mei, de dag van de overwinning op het nazisme, opnieuw een feestdag wordt, een herdenkingsdag en uiteindelijk een dag die in het teken staat van de strijd tegen extreemrechts.

De coalitie, opgericht door Ellen De Soete, activiste en dochter van een verzetsstrijder, verenigt actoren uit de vakbonds-, culturele, verenigings- en academische wereld. Geboren in Vlaanderen, groeit de beweging geleidelijk en verspreidt zich nu over het hele land. Op 8 mei worden overal te landen acties georganiseerd. Een overwinning.

“Extreem rechts associëren met 8 mei is geen triviale zaak. Mijn moeder, lid van het verzet, heeft me op het einde van haar leven meermaals gewaarschuwd voor de tekenen die ze herkende uit de jaren dertig.”

Die herinnering maant aan tot waakzaamheid.

Ontsnapt

Simon Gronowski betreedt het podium, als 91-jarige, omringd door jonge mensen. Hij vertelt zijn verhaal in niet mis te verstane bewoordingen.

“De nazi’s vermoordden mijn zus en moeder in 1943 in een gaskamer in Auschwitz. Mijn vader stierf in 1945, in wanhoop. Ik was 11 toen ik samen met mijn moeder gevangen werd genomen.”

Simon bracht een nacht door in de kelders van de Gestapo in Brussel, en een paar weken in de Kazerne Dossin. Daarna werd hij, zoals zovelen, in een veewagen de dood ingestuurd. Hij zit in het 20ste konvooi dat België verlaat voor Auschwitz. Maar door omstandigheden kon hij ontsnappen. Gebruik makend van een vertraging, springt kleine Simon uit de trein, aangemoedigd door zijn moeder. Helaas had zijn moeder geen tijd om hem te volgen. Zijn zus evenmin. Simon wist alleen te ontsnappen en viel nooit meer in handen van de nazi’s.

60 jaar lang zou hij zwijgen. Hij studeerde, groeide op, behaalde een doctoraat in de rechten. Hij leerde zichzelf jazzmuziek spelen. Vandaag is Simon Gronowski vooral “de stem van mijn moeder, mijn vader, mijn zus”. In zijn toespraken waarschuwt hij jongeren voor de huidige gevaren van extreemrechts, van het Rassemblement National in Frankrijk tot het Vlaams Belang in ons land, en “voor de leiders van deze partijen, gevaarlijk volk bij zit.”

Sociaal overleg

De 8 meicoalitie telt veel vakbondsleden. Verenigd en strijdvaardig. Want de vakbeweging is intrinsiek en historisch de vijand van extreemrechts.

“De vakbonden zijn bijzonder doelwit zodra extreemrechts aan de macht komt”, zei ABVV-voorzitter Thierry Bodson in zijn toespraak. “Dat hebben we enkele maanden geleden gezien bij de plundering van het CGIL-gebouw in Italië. Ook in België zien we dat de rol van de vakbonden, hun legitimiteit om de werkwereld te vertegenwoordigen en het sociaal overleg in vraag worden gesteld. Er zij aan herinnerd dat het sociaal pact en het sociaal overleg in België hun oorsprong vinden in het verzet. In een gezonde democratie moet er een macht en een tegenmacht zijn. Beide moeten worden gerespecteerd om deze democratie te laten leven. En vandaag is het bijzonder ernstig om het aantal aanvallen op het stakingsrecht vast te stellen, de veroordelingen van vakbondsleden… De democratie is in gevaar.”

Ongelijkheid speelt in extreemrechtse kaart

Thierry Bodson vervolgt. “Deze aanvallen zijn dus zeker niet op dezelfde schaal als wat hier 80 jaar geleden gebeurde. Maar we gaan de verkeerde kant op. We worden in dit land geconfronteerd met de beperking van een aantal van onze fundamentele vrijheden. Er zal een sterke reactie moeten komen van het hele middenveld. Want deze beperking betreft, naast de vakbonden, alle sociale en burgerbewegingen. Als we deze bewegingen verzwakken, zal de ongelijkheid toenemen. De onrechtvaardigheid ook, en daarmee het gevoel dat we vaak voor niets vechten. En dat brengt ons in een dubbel gevaar: een aanzienlijke toename van extreemrechtse bewegingen en partijen, maar ook de verspreiding van populistische ideeën binnen een deel van traditioneel rechts. Ik scheer niet iedereen over één kam, maar we moeten erkennen dat in bepaalde traditioneel rechtse partijen steeds vaker naar de zondebok wordt gewezen, of die nu ‘werkloze’, ‘sans-papier’ of ‘zieke’ heet.”