Na bijna twee jaar coronapandemie bracht Oxfam International een rapport uit over de impact ervan op ongelijkheid wereldwijd. De kloof tussen arm en rijk is onvoorstelbaar breed geworden, en inkomensongelijkheid is momenteel een sterkere indicator of je eerder zult sterven door COVID-19 dan door leeftijd. In sommige landen hebben de armsten bijna vier keer meer kans om aan COVID-19 te sterven dan de rijksten.

Sinds het begin van de pandemie is het vermogen van ’s werelds rijkste 10 mensen verdubbeld, terwijl dat van 99% onder ons verminderd is. De 10 rijksten ter wereld bezitten nu meer vermogen dan de 3 miljard armste mensen samen.

Anderzijds kwamen meer dan 160 miljoen mensen door de coronacrisis in armoede terecht. De overgrote meerderheid van hen leefde al in moeilijke omstandigheden en had onevenredig veel te lijden tijdens deze pandemie. Het zijn meestal mensen uit lage- en midden-inkomenslanden, vrouwen of meisjes, en ze behoren tot sociaal gediscrimineerde groepen of zijn informele werknemers. Kortom: ze hebben de kans niet om het beleid te beïnvloeden.

Een belasting van 99% op de vermogenswinst (enkel tijdens de coronacrisis) van de 10 rijksten zou volstaan voor het financieren van een wereldwijde vaccinatiecampagne, de ontbrekende budgetten voor klimaatmaatregelen, globale gezondheidszorg en globale sociale zekerheid, alsook wereldwijde maatregelen om gendergerelateerd geweld te beëindigen in 80 landen. Ondanks deze theoretische 99% belasting, zouden deze 10 rijkste mannen – want het zijn wel degelijk mannen – nog altijd 8 miljard dollar beter af zijn dan vóór het begin van de pandemie.

Big Pharma beslist

Tijdens de pandemie dreven economische, gendergerelateerde en raciale ongelijkheid ons verder uiteen. Dit is geen toeval, zegt Oxfam. Het is een economische vorm van geweld omwille van structurele beleidskeuzes, die worden genomen in het belang van de rijksten en machtigsten. In het belang van het grote geld.

We zien nu de grootste toename van miljardairsrijkdom ooit

We maken de grootste jaarlijkse toename in miljardairsrijkdom ooit mee, dankzij torenhoge beurskoersen, het grootschalig ontwijken van internationale regelgeving, en een steile toename van gemonopoliseerde macht en privatisering. Bovendien worden de individuele vennootschapsbelastingtarieven afgebouwd, en komen werknemersrechten en lonen wereldwijd meer en meer onder druk te staan.

Miljoenen mensen hebben zodoende het leven gelaten. Dit vaccinmonopolie kost levens, en voedt de ongelijkheid wereldwijd. Het heeft de pandemie dodelijker, langer en schadelijker voor de armsten gemaakt.

In plaats van mensen in lage- en middeninkomenslanden te vaccineren, creëerde de pandemie miljardairs in de vaccinindustrie, en gaf de beslissing over wie leeft en sterft uit handen aan farmaceutische bedrijven.

Ongelijkheid doodt op veel manieren

Oxfam schat dat ongelijkheid tegenwoordig 21.300 levens per dag kost. Met andere woorden: elke 4 seconden sterft er iemand ten gevolge van toenemende ongelijkheid. Deze ongelijkheid leidt er bijvoorbeeld toe dat in de 21ste eeuw mensen nog altijd sterven van honger, een gebrek aan gezondheidszorg, de gevolgen van de klimaatcrisis of geweld op vrouwen.

Dit zijn slechts enkele van de manieren waarop ongelijkheid doodt. De waarheid is dat ongelijkheid een negatieve invloed heeft op bijna alle aspecten van het leven, en dodelijk is voor de toekomst van onze wereld. We lijden allemaal onder een opwarmende planeet. De rijke landen zijn naar schatting verantwoordelijk voor 92% van alle historische broeikasgassen. Ieder van ons ondergaat de gevolgen van de overconsumptie van de rijkste 1%, wiens uitstoot twee keer zo groot is als die van de onderste 50% van de mensheid samen.

Enorme hoeveelheden overheidsgeld, in onze economieën gepompt, krikten de aandelenkoersen artificieel op  en hetzelfde gebeurde met de bankrekeningen van miljardairs. Enorme hoeveelheden overheidsgeld, gestoken in de ontwikkeling van vaccins, joegen op hun beurt de winsten van farmaceutische bedrijven met miljarden dollars de hoogte in. Het is tijd dat dit publiek geld terugstroomt naar waar het vandaan komt, en dat ook deze bedrijven eindelijk iets teruggeven.

Neen aan de wereldwijde Monopoly

Wereldwijd hebben overheden ongeziene kansen om radicaal van koers te veranderen. Alleen systemische oplossingen zullen volstaan om economisch geweld met wortel en al uit te roeien – of op z’n minst te kortwieken – en de basis te leggen voor een gelijkere, rechtvaardigere wereld. Dit vereist een ambitieuze verandering van de economische regels om macht en inkomen eerlijker te verdelen, zodat de vrije markt, de privésector en globalisering niet zorgen voor nog meer ongelijkheid.

Dit houdt ook het belasten van grote vermogens en het investeren in overheidsmaatregelen in. Extreme rijkdom moet terugvloeien naar de reële economie om de wereldwijde ongelijkheid te verminderen. De rijke landen moeten ook een aanzienlijk deel van hun gezamenlijke 400 miljard dollar aan ‘speciale trekkingsrechten’ (internationale certificaten waarmee landen elkaar kunnen betalen), een cadeau van het Internationaal Monetair Fonds, onvoorwaardelijk en schuldenvrij afstaan aan kwetsbare economieën.

De spelregels van de economie moeten wereldwijd fundamenteel herschreven worden

De erfenis van deze pandemie zou een universeel en kwalitatief systeem van publieke gezondheidszorg moeten zijn waarvoor niemand ooit nog zou mogen betalen, en wereldwijde sociale bescherming die inkomenszekerheid biedt voor iedereen. Regeringen moeten de regels in hun economieën herschrijven die zulke kolossale kloven creëren, preventief handelen om inkomen vooraf te verdelen, monopolies vermijden, wetten aanpassen en de macht in de besluitvorming herverdelen.

Dit houdt ook het intrekken in van wetten die de rechten ondermijnen van werknemers om vakbonden op te richten en te staken, en het opmaken van een wettelijk kader om hen te beschermen. Het moet ook de obstakels voor de vertegenwoordiging van vrouwen, etnische groepen, en mensen uit de lagere inkomensklasse (vaak arbeiders) aanpakken. Wereldwijd zijn slechts 25,5% van de parlementariërs vrouwen.

WTO of WHO?

De allergrootste prioriteit moet echter het einde van deze pandemie zijn, en om dit te doen moeten regeringen een eind maken aan de monopolies over vaccins en technologieën via de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Zij moeten eisen dat deze en alle toekomstige vaccinrecepten een open-source publiek goed worden, vrij beschikbaar voor productie door iedere gekwalificeerde vaccinfabrikant in de wereld via de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

We kunnen kiezen voor een economie waarin miljardairsrijkdom verder ontspoort, miljoenen mensen uit hebzucht sterven en miljarden mensen in armoede overleven omwille van ongelijkheid. Kiezen voor het verkwisten van onze planeet en de toekomst van het menselijk bestaan opbranden op het altaar van de excessen van de allerrijksten. Een toekomst waarin de rijken en machtigen zich gulzig vastklampen aan de privatisering van vaccins met zelfvernietigende hebzucht, zodat de pandemie muteert en terugkomt om ons allen te achtervolgen.

Of we kunnen kiezen voor een economie gericht op gelijkheid, waarin niemand moet overleven in armoede, en ook niemand leeft met onvoorstelbare miljardairsrijkdom. Kiezen voor een toekomst waarin miljardairs iets zullen zijn waar kinderen over lezen in geschiedenisboeken; waarin ongelijkheid niet langer doodt; waarin niemand fundamenteel tekort komt en iedereen de kans heeft om te gedijen en te hopen. Dat is de keuze waar deze generatie voor staat, en ze moet nu gemaakt worden.