De Europese Week van de Mobiliteit focust op ‘Veilig en Gezond met Duurzame Mobiliteit’. Mobiliteit en gezondheid zijn sterk met elkaar verbonden.

De Europese Week van de Mobiliteit (16 tot 22 september) gaat dieper in op de wonden die werden geslagen door de coronapandemie, in Europa en in de rest van de wereld, en belicht enkele hoopgevende trends en opportuniteiten voor de toekomst. De bedoeling dit jaar is om duurzame mobiliteit te promoten en in het bijzonder de links met mentale en fysieke gezondheid onder de aandacht te brengen. De European Mobility Week wil mensen aanmoedigen fit te blijven en tegelijk de schoonheid van hun land, regio of stad te leren kennen en appreciëren.

Mentale gezondheid

Een aspect van mobiliteit dat doorgaans verwaarloosd wordt, is de impact ervan op de mentale gezondheid en welzijn.

Mobiel zijn betekent sociale contacten aanknopen en onderhouden, professionele kansen benutten, ver van huis onderwijs volgen, vrije tijd maximaal invullen. Mobiliteit garandeert dat iedereen, ook senioren, een actieve levensstijl kunnen volhouden. Onderzoek toont aan dat ‘leeftijdsvriendelijk’ openbaar vervoer, zoals voordelige trein- en bustickets, het gebruik van deze vervoersmiddelen door de oudere bevolking drastisch doet toenemen. Dit heeft op zijn beurt een positieve impact op de mentale gezondheid: depressies en het gevoel van eenzaamheid nemen af.

Actieve mobiliteitsvormen verlagen het risico op depressies en andere psychologische problemen

Onderzoek toont ook aan dat kortere reistijden, voor privéverplaatsingen maar zeker voor woon-werkverkeer, het mentaal welbevinden bevorderen. Pendeltijden van één uur tot anderhalf uur hebben een aanzienlijk negatieve impact op de mentale gezondheid.

Voldoende mogelijkheden om vrij te bewegen zijn cruciaal in een waardig leven, vooral voor jongeren en ouderen.

Lawaaihinder

Een ander vaak onderschat probleem, vooral in de binnensteden, is lawaaihinder. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie “heeft lawaai een grote invloed op iemands dagelijks functioneren, op school, op het werk of tijdens de vrije tijd. Het verstoort slaap, verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en op psychologische aandoeningen. Lawaaihinder kan iemands fysieke of mentale prestaties en zelfs sociaal gedrag beïnvloeden.” Een vijfde van de Europese bevolking is blootgesteld aan langdurige lawaaihinder, met alle gezondheidsrisico’s van dien. Dit gaat om meer dan 100 miljoen Europeanen. Onderzoek toont aan dat elk jaar 1,6 miljoen gezonde levensjaren verloren gaan door lawaaivervuiling.

Actieve mobiliteit

Fietsen en wandelen voor je verplaatsingen is niet alleen goed voor het lichaam, het helpt ook je geest. Onderzoek toont aan dat deze actieve mobiliteitsvormen het risico op depressies en andere psychologische problemen verlagen. Stappen en fietsen verbetert de bloeddoorstroming, wekt endorfine (het hormoon dat zorgt voor een gevoel van geluk) op en verlaagt het stressniveau. Elke dag een half uurtje te voet of met de fiets heeft al positieve gevolgen voor de mentale gezondheid, verbetert je humeur, je slaap en energieniveau.

Fysieke gezondheid

Wat de fysieke gezondheid betreft, ligt de focus vooral op luchtvervuiling. Volgens recente studies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kennen de 27 EU-lidstaten en het Verenigd Koninkrijk elk jaar 376.000 vermijdbare sterfgevallen door luchtvervuiling, een direct gevolg van de te hoge fijnstofconcentraties.

Hoewel dit aantal de afgelopen dertig jaar is gehalveerd, valt er middels mobiliteit – infrastructuur en openbaar vervoer – op dit gebied nog heel wat winst te boeken. Het gaat dan over promotie van (elektrisch) fietsen, uitbreiding van voetgangerszones, beperking van personenwagens in stadscentra, enzovoort. De steden Amsterdam en Kopenhagen beloofden bijvoorbeeld om tegen 2030 enkel nog elektrisch openbaar vervoer in te richten.

Voetgangers prioritair

De Spaanse stad Bilbao won in 2020 de Europese Urban Road Safety Award, de prijs voor stedelijke verkeersveiligheid. De stad gooide in 2007 het roer om en beperkte onder andere de snelheid voor personenwagens tot 30 kilometer per uur op het overgrote deel van de stadswegen en maakte veel meer plek voor voetgangers. Sinds 2011 vallen er in de stad, met toch ongeveer 350.000 inwoners, nog maar maximaal drie verkeersdoden per jaar. De plannen werden in sterk overleg met de lokale bevolking ingevoerd en een grootscheeps communicatieplan werd uitgerold om de beslissingen te promoten bij de stadsbevolking.

De adjunct-burgemeester van Bilbao, Alfonso Gil, ziet de prijs als een erkenning voor de collectieve inspanning van alle inwoners. “Zij zagen dat verandering nodig was. Onze stad moest properder opdat het een betere plek werd om te wonen. Een inspanning werd geleverd om de vervuiling en de lawaaihinder drastisch naar beneden te brengen. Dit heeft de levenskwaliteit doen toenemen en de gezondheidsrisico’s beperkt. Een pendelaar die niet door uitlaatgassen moet, leeft langer. Een burger die meer wandelt of fietst, leeft langer. We zien de transitie naar duurzame mobiliteitsmodi dus ook als een vermindering van de kosten voor gezondheidszorg.”

Vertrouwen in openbaar vervoer herstellen

Het openbaar vervoer kreeg overal ter wereld in 2020 een flinke klap. Door de coronapandemie bleven sommige pendelaars liever weg van openbaar vervoer. De Franse steden Lyon en Nice zagen in 2020 een daling van 85 tot 95 procent in het gebruik van publieke transportmiddelen. Andere steden en landen zagen vergelijkbare cijfers. Dit was te wijten aan het idee dat veel coronabesmettingen plaatsvonden in bus en trein. De kans op besmetting was op die plekken nochtans bijzonder klein. Onderzoek in Duitsland en Frankrijk toonde aan dat slechts 0,2 tot 1,2 procent van de Covid-19-besmettingen plaatsvond in collectieve transportmiddelen (te land, ter zee en in de lucht).

Het valt dus voorlopig af te wachten of het gebruik van openbaar vervoer weer op het niveau pre-corona komt en of het dat niveau in de toekomst kan overstijgen.